Magazyn6 0601

902 MERCIER DE LA RIYlfiRE PALL P1ERRE — MERKANTYLIZM

ny jest wyznaczana drogą konkurencji". M. wysuwa myśl, że istnieje taki stan gospodarczy, który jest najkorzystniejszy dla wszystkich:    „Zauważcie dobrze koniecz

ność równowagi, która winna panować między cenami produktów, ziemi i rękodzieł". „Punkt istotny polega na tem, że są one we wzajemnej zależności, że nawzajem służą za miarę i że nie możecie zmienić porządku ich stosunku bez wspólnej szkody dla wszystkich interesów".

Józef Świdrowski.

Merkantylizm.

i. Definicja. 2. Merkantylizm jako polityka ekonomiczna i państwowa. 3. Merkantylizm jako doktryna ekonomiczna, polityczna i społeczna. 4- Ogólna charakterystyka doktryny i polityki merkantylnej oraz jej przedstawicieli.

1.    Definicja. M. oznacza okres historji gospodarczej, obejmujący czas między gospodarką średniowieczną i liberalną. Wykazywał on poważne różnice w poszczególnych państwach zarówno co do swej istoty jako też czasu trwania; we wszystkich krajach prócz Anglji rozwój jego był niejednolity, pozostawał pod oddziaływaniem wielu wpływów. Równocześnie m. jest kompleksem poglądów politycznych i ekonomicznych, przyczem teorja monetarna wysuwa się na pierwsze miejsce. M. niezawsze dostatecznie jest oceniany z punktu widzenia polityki i doktryny społecznej.

M. oddawna budził zainteresowanie. Już Adam Smith całą księgę swego „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów" poświęcił analizie „Systemów eko-nomji politycznej", a właściwie prawie wyłącznie przedstawieniu „zasady handlowego czyli merkantylnego systemu". Dzięki niemu przyjął się w literaturze ekonomicznej termin „merkantylizm", zresztą już przedtem użyty przez fizjokratów. Smith zajął się jedynie dwiema stronami m.: poglądami na temat pieniądza oraz polityką handlową. Od czasu Smitha cały szereg pisarzy zajmował się m., jednak prawie wszyscy pisarze zajmowali się jedynie fragmentami m. jako polityki oraz teorji ekonomicznej

2.    Merkantylizm jako polityka ekonomiczna i państwowa. M. w dziedzinie polityki ekonomicznej starał się przedewszystkiem stworzyć jednolity zjednoczony organizm państwowy. Dążąc do tego celu, musiał on zwalczyć dwie przeszkody: nadpaństwową organizację cesarstwa rzymskiego i Kościoła, oraz podpaństwową organizację poszczególnych prowincyj, ziem, miast, oraz orga-nizacyj i korporacyj zawodowych i klasowych, które powodowały gospodarcze rozczłonkowanie państw i hamowały rozwój handlu i przemysłu. Jako typowy przykład tego rozczłonkowania można wskazać przedewszystkiem na wewnętrzne barjery celne, istniejące zarówno na drogach lądowych, jak również na rzekach. Pod względem bar jer celnych w najlepszej sytuacji znajdowała się Anglja, natomiast na kontynencie stan był beznadziejny, a praca unifikacyjna napotykała na wielkie przeszkody. We Francji Colbert w wieku XVII dokonał wiele, wprowadzając jednolite cła, które objęły */» terytorjum państwa. Podobne rozczłonkowanie istniało w dziedzinie podatkowej.

Unifikacja gospodarcza napotkała na wielkie trudności ze strony miast, z których każde starało się zcentralizować przemysł i handel, traktując przylegające terytorjum wiejskie jako dostawcę surowców i konsumenta towarów, produkowanych w mieście. Merkantylizm, zwalczając tego rodzaju politykę miast, równocześnie przejął jej zasady, stosując je do innych państw. Znaczenie miast w różnych krajach było różne; największą rolę odgrywały one we Włoszech, mniejszą we Francji, natomiast w Anglji prawie żadnego wpływu nie posiadały.

Dla unifikacji stanowił przeszkodę zły stan komunikacji, sprzyjający gospodarczemu rozczłonkowaniu, oraz system miar i wag, które były różne nawet na terytorjum jednego miasta czy też prowincji.

Merkantylizm w swych dążeniach politycznych musiał określić swój stosunek do cechów, które poza innemi zadaniami w sposób bezpośredni lub pośredni regulowały produkcję. W Anglji rząd pozostawił cechy ich własnemu losowi, prowadząc jednolitą ogólno-państwową politykę gospodarczą, natomiast we Francji w wieku XVI i XVII systemowi cechowemu nadano charakter systemu państwowego, poddając go reglamentowaniu przez władze państwowe, zasady systemu cechowego zaś zastosowano przy regulowaniu produkcji.

Największe znaczenie w zakresie unifikacji gospodarczej zdobył merkantylizm w dziedzinie handlu zagranicznego. Mer-kantyliści zwracali uwagę przedewszystkiem na handel zagraniczny, konsumcja