Magazyn60201

998

MORZE

baterji tam nie było, to wogóle morze terytorialne przy tym odcinku nie istniało. Była to t. zw. reguła holenderska, której zwolennikiem był Hugo Grocjusz. Cornelis van Bynkershoek zmodyfikował tę zasadę w ten sposób, że nie żądał już ustawienia efektywnej baterji na wybrzeżu, ale podawał generaliter jako miarę szerokości morza tery tor jalnego doniosłość wogóle strzału armatniego. Przy ówczesnym stanie balistyki odpowiadało to mniej więcej odległości trzech mil morskich, licząc od linji największego odpływu morza (la laisse de la basse mer). Wynosi to 5 555,4 m. Bynkershoek sformułował tę regułę w swej pracy „Quaestiones juris publici" z 1737 r. pisząc: Generaliter dicendum esse imperium terrae finiri, ubi finitur armorum po-testas. Wreszcie Galiani oderwał to kry-terjum od każdorazowego zasięgu strzału armatniego i ogólnie określił szerokość morza tery tor jalnego na trzy mile morskie, których 60 idzie na jeden stopień geograficzny. Granica, oddzielająca morze tery-torjalne od morza pełnego, otrzymała nazwę linji respektowej (ligne de respect). Wkrótce jednak po sprecyzowaniu przez naukę reguły holenderskiej, brytyjskie ho-vering acts z 1763, 1784 i 1802 r. rozszerzyły tę szerokość do 5 i 6 mil morskich. Inne rządy poszły za przykładem admiralicji angielskiej tak, że w w. XIX powstała prawdziwa mozaika szerokości morza tery-torjalnego, wahająca się w granicach od 3 do 12, a nawet więcej mil morskich. Ta niepewność co do szerokości morza tery-torjalnego istnieje w dalszym ciągu i prawie wszyscy autorowie zgodni są co do tego, że niema dotąd ogólnie uznanej normy prawa międzynarodowego, określającej maximum szerokości tego morza, natomiast jako jej minimum uznaje się powszechnie trzy mile morskie. Wobec tego każde państwo morskie ma prawo, a nawet obowiązek określić to maximum aktem jednostronnym. Ponieważ jednak stan prawny morza terytorjalnego należy do dziedziny prawa narodów, jest rzeczą oczywistą, że stan ten nie powinien szkodzić uprawnionym interesom państw trzecich. Jeżeli jedno z tych państw jest zdania, że zarządzeń la państwa nadbrzeżnego godzą w te interesy, musi ono dowieść, że nastąpiło naruszenie ogólnie obowiązującej normy prawa międzynarodowego, inaczej mówiąc, że doznało ono damnum injuria da-tum. Stan taki jest oczywiście niezadowalający; to też zarówno doktryna, jak i praktyka usiłowały i usiłują odszukać jakieś kryterjum objektywne, któreby mogło być przyjęte przez wszystkie państwa. A więc osiągnięto zgodę co do tego, że szerokość trzech mil morskich jest zbyt mała, wobec postępów poczynionych przez sztukę wojskową i żeglarską, i że wskutek tego musi być ona uważana za minimum, ale nie za maximum szerokości morza terytorjalnego. Przy określeniu tego maxi-mum nie można oczywiście odsuwać w kierunku morza pełnego ad infinitum tej granicy; nie można stosować starodawnej zasady landkenning, ani nowoczesnego sposobu, zastosowanego przez Stany Zjednoczone Ameryki w ich liąuor treaties, gdzie szerokość morza terytorjalnego określa się w funkcji szybkości danego statku. W praktyce znajdujemy dwa sposoby rozwiązania tej trudności. Jedne państwa poprostu ustalają jednostronnie, że szerokość ich morza terytorjalnego wynosi cztery, pięć i nawet sześć mil morskich. Inne państwa wybrały drogę bardziej umiarkowaną. Uważając, że dla wykonywania pełni praw suwerennych szerokość trzech mil morskich jest wystarczająca, żądają one przyznania im dalszego pasa przyległego (zonę contigue), dla ochrony pewnych, wyraźnie wymienionych interesów natury gospodarczej lub militarnej.

Na konferencji kodyfikacyjnej prawa międzynarodowego w Hadze w 193° r. podczas próbnego głosowania 7°% państw uznało potrzebę większej niż trzy mile morskie szerokości morza terytorjalnego. Jednak nie można było dojść do porozumienia co do ustalenia maximum tej szerokości. To też II komisja ograniczyła się do ułożenia 13 pierwszych artykułów przyszłej konwencji generalnej, dotyczącej sytuacji prawnej morza terytorjalnego. Ten ostatni termin komisja uznała za właściwszy od używanego dotąd powszechnie „wody terytorjalne".

W Polsce sprawa szerokości morza terytorjalnego została załatwiona Rozporządzeniem Prezydenta Rzplitej z dn. 21. X. 1932 r. o granicy morskiej Państwa. Rozporządzenie to zostało opublikowane w Dz. Ust. R. P. Nr. 92, poz. 789, 1932 r., wraz z odpowiednią mapą wybrzeża. Zgodnie