Magazyn60801

1004

murmaN — Murzyni

Murmań.

M. obejmuje terasowate wybrzeże półwyspu Kolskiego od półwyspu Rybaczego do przylądka Swiatoj Nos. Badania prowadzone przez oceanograficzny instytut w Murmańsku wykazały wielki wpływ prądu Nordkapskiego na termikę wód przybrzeżnych, co powoduje migrację ryb i wymianę wód między Atlantykiem a morzem Barentsa. Od przylądka Swiatoj Nos zaczyna się zimny obszar wód polarnych. Jest to jedyne niezamarzające wybrzeże na całym obszarze wód sowieckich. Już w XVI w. utrzymywała Moskwa w pobliżu Koły stosunki handlowe z Norwegami, których latopisy nazywają Murmanami (stąd nazwa M.). Cerkiew Kolska pochodzi z ^I533 ^r- Port Katarzyński był w XVIII wieku portem wojennym dla ochrony tamtejszego rybołówstwa. W 1869 r. rozważano plan budowy kolei z Petersburga do tego portu, a na początku XX w. zbudowano port Aleksandrowsk. Do budowy kolei przystąpiono w 1915 r.; twardy granit, mokre lasy i bagna, surowy klimat, c emności z my i skorbut zostały przezwyciężone przez armję 30—40 tysięcy ziemle-kopów Rosjan i tyluż jeńców wojennych. W listopadzie 1916 r. kolej była już ukończona „na kościach jeńców wojennych", ale w lecie tor odmarzał i miejscami się usuwał, a jeszcze w 1925—26 r. trzeba było trasę przełożyć. Traktatem w Dorpacie w 1920 r. zobowiązała się Finlandja na wybrzeżu oceanu Lodowatego nie utrzvmy-wać łodzi podwodnych ani eskadry lotniczej, a drugim traktatem w 1922 r. uznała pas 40—50 km wzdłuż swojej wschodniej granicy jako strefę nietykalną, wszystko dla bezpieczeństwa kolei murmańskiej. Niedawno przystąpiono do budowy drugiego toru.

Znaczenie gospodarcze wybrzeża polega głównie na rybołówstwie. Fletcher opowiada (150¹ r.), że Anglicy wymieniają tu sukna na rybę, tran i futra. Około 1900 r. tutejsze rybołówstwo wynosiło zaledwie 2% ogółu połowu w Rosji. Dziś operuje tu wielka ilość trawlerów; dochód na 1 rybaka jest większy niż na wodach azowskich i Dalekiego Wschodu. Zanotować trzeba nagły wzrost Murmańska: według spisu 1926 r. liczyła gub. murmańska 189 tys. km^ł, 23 x osiedli i 23 000 mieszkańców.

Murmańsk miał 8 777 mieszkańców, w 1935 roku natomiast liczył 104000. Jest to największa arktyczna baza lotnicza, początek północnej drogi morskiej do Władywostoku. intensywna kolonizacja i rozbudowa baz wojskowych są świadectwem wielkiego znaczenia tego punktu, wysuniętego najdalej na północny zachód Związku Sowieckiego. Port Murmańska, położony w głębi zatoki Kolskiej, nie jest zupełnie wolny od lodów.

Literatura : Fletcher Gila: Of the Rummc Commonwealth. London 1691, (tłum. rosyjskie, 1911). — Grigorier A.: La ęśomor-phologie de la pre»qu*tle de Kola. „Congris International de Głographie". Varsovit 1934. — Snnitit O. J.: IuledowanU Arktiki w Sowietskom Sojutie. Warszawa 1934.

_    Józef Haliczer.

Murzyni.

Linja przeciągnięta wpoprzek kontynentu Afryki od ujścia rzeki Senegal do Atlantyku przez Timbuktu nad rzeką Niger do Chartumu nad Nilem, a stamtąd na polu-dnio-wschód do granicy Abisynji, wzdłuż tej granicy do rzeki Juba (Dżuba) i wzdłuż tej rzeki do oceanu Indyjskiego, rozdziela zaludnienie kontynentu afrykańskiego na dwie części zasadnicze.

Północna zamieszkana jest przez jasno-skórych hamitów kaukaskich i semitów, południowa zaś przez tak zwane ludy murzyńskie. W języku potocznym określa się nazwą „murzyni" plemiona o podobnych cechach antropologicznych: skóra ciemna, od bronzowej do czarnej włosy kędzierzawe ciemne, czoło niskie, nos szeroki płaski, wargi grube. W istocie jednak należy rozróżniać murzynów właściwych od ludów murzyńskich mniej lub bardziej shamity-zowanych, które dzielimy na 3 zasadnicze grupy. Półhamitów, Nilotów i Bantu. Ponadto pod nazwę murzynów podciąga się jeszcze pospolicie Buszmenów i Hotentotów, którzy właściwie wcale murzynami nie są, mają tylko niektóre cechy negroidalne. Ogólną liczbę ludów murzyńskich określa się na 109 miljonów (wobec 680 milj. narodów białych), z czego około 14 miljonów przypada na Amerykę. Prawdziwych murzynów nie-shamityzowanych znajdujemy tylko na zachodzie Afryki, na północ od zatoki Gwi-nejskiej, do linji przeciągniętej od ujścia rzeki Senegal, około 16⁰ N, do wschodniej granicy Nigerji.

Ponadto rasowo czyste szczepy murzyńskie spotyka się jeszcze w Kamerunie