Magazyn6401

38

NEUTRALIZACJA — NEUTRALNOŚĆ

wencją z 20. X. 1921 zobowiązała się Fin-landja do demilitaryzacji wysp Alandzkich, a konwencją lozańską z 24. VII. zobowiązano Turcję do zdemilitaryzowania cieśnin tureckich. Ten ostatni serwitut zniosła konwencja międzynarodowa, podpisana w Mont-reux 20. VI. 1936.

Literatura: KraueU NeutralitćU_t NeutralisaSion und Befriedung. MUnchen und Leiptig 1916. — Niemeyer Theodor: Belgi en und seine Neutraluierung. MUnchen und Leiptig 1917. — Samuel: Die ewige Neutralitdi. Wartburg 1914. — Sotnie: Naturę juridięue de la Neutralitó d titre pennanent. Catania 1920. — Strupp K. dr.: Die Neutralisation und die NeutraliUU Belgie*.j. Gotha 1917. (Zbiór dokumentów).— Tonie: Neutrali-tali-rt, Befriedung, Entmilitariłierung. Stuttgart 1933.— Weiae A.:La uiolation de la neutraliU belge et luzcmbourgeoisepar l’Alle-magne. Parit 1916.

Madej Starzewski.

Neutralność.

Neutralność jest unormowanym przez prawo stanem państwa niebiorącego udziału w toczącej się wojnie. Jest stanem szczególnym, różnym od prostego stanu pokoju: sam fakt wojny wywołuje zmianę stosunków niebiorącego w tej wojnie udziału — do walczących, kształtując odmiennie jego wobec nich prawa i obowiązki. Podobnie, jak wiele innych instytucyj prawa narodów, neutralność nie posiada wyczerpującego, wszechstronnego, we wszystkich częściach ustalonego unormowania pozytywnego. Samo jej pojęcie powstało względnie późno, wyrabiając się powoli w ciągu w. XVIII i XIX. Najwięcej co do niej reguł zawierają dwie konwencje, będące dziełem drugiej konferencji haskiej, noszące datę 18. X. 1907: i) konwencja V „dotycząca praw i obowiązków państw oraz osób neutralnych w wypadku wojny lądowej", 2) konwencja XIII „dotycząca praw i obowiązków państw neutralnych w wypadku wojny morskiej". Aczkolwiek nie zostały przyjęte przez wszystkie państwa (nie przystąpiły do nich nawet Anglja i Japonja), to jednak według zgodnej opinji nauki ujmują one w swych przepisach uznane naogól zasady, mające rządzić stanem neutralności: bardziej sporne i mniej opracowane części konwencji odnoszą się jedynie do uprawnień państw neutralnych na morzu. Haska kodyfikacja reguł neutralności stanowi po dziś dzień po-zytywno-prawną podstawę instytucji, nie zmienioną przez żaden późniejszy tekst; wiąże też państwa, które do niej przystąpiły, m. in. V konwencja także Polskę od 9. VII. I925-

Najważniejsze obowiązki neutralnych, wyszczególnione w konwencjach, można ująć w trzy grupy: 1) Obowiązki przeszkadzania jakiemukolwiek korzystaniu w najszerszeni pojęciu przez walczących z terytorjum neutralnego do celów operacyj wojskowych, względnie do działań, bezpośrednio służących prowadzeniu wojny. W szczególności konwencja V stanowi, że państwo neutralne nie powinno cierpieć na swojem terytorjum żadnego z następujących działań państw prowadzących wojnę (względnie działań innych osób, mających służyć wojującym): a) Przeprowadzanie wojsk lub przeznaczonych dla armji transportów broni, amunicji, środków zaopatrzenia. W związku z tem powstają przepisy rozdziału II konwencji „o kombatantach internowanych oraz rannych pielęgnowanych w państwach neutralnych", z których najważniejszy nakazuje neutral nemu internować przyjęte na własne terytorjum wojska, należące do sił zbrojnych wojujących, b) Zakładanie stacyj radjote-legraficznych czy jakichkolwiek urządzeń, mających służyć jako środek łączności z siłami wojującemi na lądzie lub morzu jak i korzystanie z tego rodzaju urządzeń, założonych na terytorjum neutralnem przez państwo prowadzące wojnę, do celów wyłącznie wojskowych, niedostępnych zaś do użytku publicznego, c) Tworzenie oddziałów wojskowych, tudzież otwieranie biur werbunkowych na rzecz państw wojujących. Wojujący mają obowiązek wstrzymywania się od tych wszystkich działań; ich przedsiębranie stanowi naruszenie ze strony wojującego neutralności, któremu neutralny powinien się przeciwstawić wszelkiemi roz-porządzalnemi środkami: nie stanowi aktu nieprzyjaznego nawet odparcie przez neutralnego siłą zamachów na jego neutralność. Analogiczne obowiązki ustanawia konwencja XIII, z tą jednak różnicą, że nie uważa za naruszenie neutralności prostego przepływu przez neutralne wody terytorjalne okrętów wojennych państw wojujących oraz zabranych przez nie łupów, a także chwilowego ich zawijania do portów neutralnych. W szczególności państwo neutralne powinno niedopuścić następujących działań państw wojujących (względnie działań im służyć mających): a) Wszelkich aktów wojennych na swoich wodach tery torjalnych