Magazyn6701

41

NEUTRALNOŚĆ — NIASSA

rozmiarów. Twierdzenia te nie wytrzymują ani porównania ze stanem prawnym, wytworzonym przez pakt Ligi, ani porównania z faktycznym rozwojem stosunków międzynarodowych. Pakt uszczuplił wprawdzie bezsprzecznie prawa do zachowania neutralności członków Ligi, nakładając na nich artykułami io i 16 szereg obowiązków w wy padku wybuchu wojny. Neutralności nie da się rzeczywiście pogodzić z wykonywaniem tych obowiązków. Na takiem stanowisku stoi londyńskie oświadczenie Rady Ligi z 13. II. 1920, które, uznając utrzymanie w ramach Ligi neutralności Szwajcarji, potwierdza zasadę, „że pojęcie neutralności członków Ligi Narodów nie da się pogodzić z ową inną zasadą, że wszyscy członkowie Ligi mają wspólnie działać dla wymuszenia poszanowania dla zobowiązań wynikających z paktu". Zobowiązania te są jednak nader luźne i nie obciążają państw, skupionych w Lidze, w sposób bezwzględny. Pakt nie zamyka drogi do neutralności członkom Ligi nawet na wypadek wojny zabronionej. Obowiązki bowiem, o których mowa, należą do t. zw. swobodnie determinowanych, t. zn. takich, których wypełnienie zależy od subjektywnej oceny zobowiązanego, czy istnieje sytuacja, mająca uzasadniać powstanie jego konkretnego obowiązku. Pakt nietylko nie zakazuje członkom zachowania neutralności, ale składa na ich ręce decyzję o postawie, jaką przybiorą. Nakazuje wprawdzie wypełniać w dobrej wierze przyjęte wobec Ligi zobowiązania, nie żąda jednak, aby członkowie poddawali jakiemukolwiek dyktatowi zgóry swoje sumienia i przekonania oraz samodzielność własnego sądu. Na zakończenie należy jeszcze podkreślić, że stan neutralności jest stanem z natury rzeczy niepewnym i nie zabezpieczonym żadnemi gwarancjami stałości. Jego trwanie nietylko zależy od woli stosującego je państwa, ale także od woli prowadzących wojnę: ostatecznie każdy z nich może, gdy mu to jest potrzebne, wystąpić zbrojnie przeciwko neutralnemu i wciągnąć go do wojny. Wprawdzie całkowita dowolność w tym względzie napotyka na granice prawa, które (nie mówiąc już o ograniczeniach członków Ligi) dopuszcza wojnę tylko w charakterze ostatecznego środka dochodzenia prawa. Skomplikowane jednak stosunki pomiędzy neutralnym a woiującym mogą często wytwarzać sytuacje, w których nie będzie trudno wysunąć motyw naruszenia prawa czyto stronie wojującej przeciwko neutralnemu, czyto neutralnemu przeciwko wojującym. Wybór zaś formy reakcji na naruszenie prawa, mimo wszelkich ograniczeń ciążących z mocy paktu na członkach Ligi, pozostaje ostatecznie zawsze w rękach dotkniętego państwa suwerennego. Stan neutralności państwa utrzymuje się tak długo, jak samo to państwo chce i jak tego chcą jego sąsiedzi.

Literatura: floaie; Wandlug des NeutraliUtsbegnffes. Leipzig 1932. — Hammarskjóld Hj. Ł.: La neutraliU en głnłral. „Bi-bliotheca VissenanaTomus tertius. VIII. Lugduni Bata-vorum 1924. — HeiŁbom P.sBechte und Pflichten der Neutralen Staaten. Berlin 1888. — Kleci 1 A.: Lois et usages de la neutraliU. Paris 1898—1900. — Krauel W.: Neutraludt_t Neutralisation und Befriedung im VOlkerrtchl Munci en 1915. — Kurz L. J.s Kriegsrecht und Neutralitdtsrecht. W ten 1936. — Jtferder A.z La NeutraliU. Paris 1918. — Otto S.i Die Neutralitdt im Landkriege. WUrzburg 1938. — Politia 1\.s La NeutraliU et la paiz. Paris 1936. — Mtoger W. P. J. A.: Analgs_ du probUme de la neutraliU au cours de V4volution dv, droit des gens. La Hagę — Starsewaki M.: Neutralni ić we współczesnem prawie mtędzynarodowem. Warszawa 1933. — Watdkirck E. txm %md Van*elou> D.: Neutralitdtsrecht. Stuttgart 1936. — WMtton J.B.: La neutraliU et la S. d. N. „Becueil des Cours”. La Haye 1927.

Macie] Starzewski.

Niassa.

N., kraina położona w półn. części Afryki Południowej wzdłuż jeziora Niassa oraz rzeki Szire, dopływu rzeki Zambezi. Od 1891 w posiadaniu Wielkiej Brytanji, do 1907 zwaną była: British Central Africa Protectorate, obecnie zaś stanowi Nyassa-land Protectorate (Protektorat krainy Niassa). Obszaru 124 183 km²; graniczy na zachodzie z brytyjską Rodezją północną i por-tugalskiem terytorjum Tete, na wschodzie z Mozambikiem portugalskim i na północy i północo-wschodzie z mandatowem terytorjum Tanganjika. Ciągnie się wąskim pasem z północy na południe, rozpościerając się wzdłuż całego zachodniego wybrzeża jeziora Niassa i wcinając się wzdłuż rzeki Szire klinem wgłąb Portugalskiej Afryki Wschodniej. Posiada zaludnienie w liczbie 1 611 300 m., w tern 1 800 Europejczyków oraz 1 400 Azjatów. Przeciętna gęstość zaludnienia wynosi 13 mieszkańców na km². Chociaż nazywa się „protektoratem", to jednak właściwie jest kolonją administrowaną przez Ministerstwo Kolonji (Colonial Office), które mianuje tam gubernatora, reprezentującego koronę. Sprawuje on władzę