Magazyn6101

75

NIEMCY — NIEMEN

pracę w całej historji i kulturze polskiej. Ale są i tu dodatnie sądy o Niemcach i ich charakterze.

Literatura : Bremer O.t Ethnopraphie der germanischen Stdmme. „PaultGrundriss der germanischenPhilologie" .Strassburgl900.— BrUckner A.: Słowianie i Niemcy. „Bibljoteka Warszawska." 1900.—Tenże: Dzieje kultury polskiej. Warszawa 1930—1931.

—    ByLtroń J. St.: Dzieje obyczajów w dawnej PoLce. War-szawa 1932. — Tenże: Megalomanja narodowa. Warszawa

1935.    — Chrzanowski l.t Sądy Sienkiewicza o Niemcach i Prusakach. „Kurjer Poznański” 18. VII. 1937. — Dmowski R.: Niemcy a Polska. „Gazeta Warszawska" 17. XI1.1930.— Engelmeyer O.s Die DeutsctUandideologie der Franzosen. Berlin

1936.    — Fouiltde: Esąuisse psychologiąue des peuples euro-

piens. 1902. — Fuhae: Deutsche AltertUmer. LHpzig 1900•— GoltxB.:Zur Geschichte und Charakteristik des deutschen Genius. Berlin 1864. — Hofataetter, Petera: SachwOrterbuch der Deutschkunde. Leipzig—Berlin 1930. — Hofataetter_f Panzer, SehnabeL GrundzUge der Deutschkunde.    Leipzig—Berlin

1925—1927. — Jahn P. L.t Deutsches VoIfcsfum. LUbeck 1810. — Kaindl: Geschichte der Deutschen in den Karpathen-Idndern. Gotha 1907.—11. (Recenzja Balzera „Kioartalnik Historyczny” 1911). — Kochanowaki J.: Polska w świetle psychiki własnej i obcej. Poznań 1926. — Lagarde de F.t Deutsche Schriften. GBttingen 1878—1881. — Ltick K.s Deutsches Wesen im Spiegel der polnischen Literatur und Volks-tiberlieferung. „Deutsche Monatshefte in Polcn” 1936. — Tenże: Der Mythos vom Deutschen in der polnischen Volks-iiberlteferung und Literatur. Posen 1938. — Tenże: Deutsche Aufbaukrdfte in der Enlwicklung Polens. Posen 1934. — (Recenzja Tymienieckiego „Roczniki Historyczne", Poznań 1934).

—    Meyer H.: Dos deutsche Volkstum. Leipzig 1903. — MUUer-Freienfela: Die Psychologie des deutschen Menschen und seiner Kultur. Mdnchcn 1922. — Rkcker E.t Rzesza Niemiecka a Prusy. „Przegląd Współczesny" 1928. — Tenże: Mil tary Rzeszy Niemieckiej. „Przegląd Współczesny” 1928.

—    Tenże: Niemcy, Prusy a Polska. „Przegląd Współczesny". 1928. — Rudnicki M.i Uwagi o psychologji narodu niemieckiego. ,£lavia Occidentalis". Poznań 1929. Steinhauaen J.: Die Deutschen im Urteile des Auslandes. „Deutsche Rundschau" 1909. — Tenże: Deutsches Wesen im Spiegel der grossen euro-pdischen Nachbarliteraturen. „Zeitschrift fńr Deutschkunde". 1926/27. — Stransky EDer Deutschenhass. Wien 1919. — Tyc T.r Niemcy w świetle poglądów Polski Piastowskiej. „Sfrai-nica Zachodnia" 1925. — l/Imoim: Durchbruch mir Nation. Jena 1933. — Wiszniewski M.: Charaktery rozumów ludzkich. Kraków 1837. — Zdziechowaki M.; Niemcy. Szkic psychologiczny. „Przegląd Filozoficzny”. 1935.

Adam Kleczkowski.

Niemen.

Rzeka N., po litewsku Nemunas (= żeglowny), po niemiecku Memel, wypływa na Białorusi sowieckiej z bagnisk w pobliżu m. Uzda, uchodzi do zalewu Kurońskiego dwoma ramionami, noszącemi nazwy Rus (południowe) i Gilge (północne). Środkowy bieg N. (od ujścia Kotry po ujście Wilji, litewskiej Neris), jest bardzo kręty, szczególnie pomiędzy miejscowościami Niemonin i Birsztany, pomiędzy któremi długość rzeki wynosi 48 krn, zaś odległość w linji prostej zaledwie 4,6 km. Ponieważ różnica poziomów między temi punktami wynosi 13,2 m, powstał projekt wybudowania tam zakładu hydroelektrycznego.

Zarówno ze względu na swą znaczną długość (936 km), jak i rozlegle dorzecze (98 102 km²) oraz silnie rozgałęzioną sieć dopływów, z których najważniejsze są: Szczara (324 km), Zelwianka (147 km), Mereczanka (198 km), Wilja (S¹⁰ km) z Żejmianą, Dubisa (144 km) i Szeszupa (308 km), N. stanowi jedną z najważniejszych dróg wodnych wschodniego pobrzeża Bałtyku. Ma on połączenia kanałowe z sy-stematami rzek: Wisły (kanał Augustowski), Dniepru (kanał Ogińskiego, łączący Szczarę z Jasiołdą) i Pregoły (kanał Secken-burski i Wielki Kanał Frydrychowski, niem.). — Te ostatnie otwierają drogę wodną do Królewca i dalej na zachód. Kanał zaś Wilhelma łączy ujście N. z Kłajpedą.

Przed wojną światową żegluga na N. była bardzo ożywiona, po wojnie jednak prawie całkowicie zamarła, gdyż sieć N. została rozcięta granicami państw, a warunki żeglugi międzynarodowej, pomiędzy Polską i Litwą, przez kilkanaście lat były nieuregulowane, w następstwie czego obszary górnego i środkowego dorzecza N. były odcięte od swych naturalnych portów, Królewca i Kłajpedy. Żeglugę międzypaństwową na N. i jego dopływach regulują obecnie umowy międzynarodowe. Między Litwą i Niemcami umowa taka zawarta została we wrześniu 1923, pomiędzy Polską i Litwą dopiero 14. V. 1938 (Dz. U. R. P. z 15. VII. 1938, Nr. 48, poz. 379). Żeglugę między Polską i Rosją sowiecką reguluje art. XXII traktatu pokoju, zawartego między Polską i Rosją w Rydze w 1921 oraz konwencja z czerwca 1933 (Dz. U. R. P. Nr. 27, poz. 210 i 211 z r. 1934 i Dz. U. R. P. Nr. 58, poz. 507 z r. 1934)-

W granicach Polski znajduje się 427,6 km biegu N. oraz 324 km biegu Wilji. Na odcinku od ujścia Igorki (w pobliżu Druskie-nik) do ujścia Mereczanki Niemen tworzy granicę między Polską i Litwą. Warunki żeglugi na polskich odcinkach rzek systematu N. reguluje ustawa wodna z 19. IX. 1922 (Dz. U. R. P. Nr. 62, poz. 574 z/• 1928). Za rzekę spławną uznany w niej został odcinek Niemna od m. Stołpce wdól rzeki, za rzekę żeglowną — odcinek od ujścia Szczary wdól. Rzeką żeglowną jest rów-