Magazyn62701

313

PŁACE

Specjalne zastosowanie mają tam, gdzie układy zbiorowe przewidują regulowanie wysokości stawek według t. zw. ruchomej skali płac. Ogólne nominalne wskaźniki płac oblicza się z uwzględnieniem roli poszczególnych gałęzi przemysłu w całokształcie produkcji, a niekiedy także z uwzględnieniem nasilenia bezrobocia; w tym ostatnim przypadku — według wzoru:

Wskaźnik z uwzględnieniem bezrobocia =

wskaźn. nom. płac X (ioo— °/₀ bezrobotn.) ioo

Wskaźniki realne, t. zn. uwzględniające zmiany siły nabywczej pieniądza otrzymuje się dzieląc wskaźniki nominalne przez wskaźniki kosztów utrzymania (ew. inne wskaźniki cen) i mnożąc iloraz przez ioo.

W statystykach płac poszczególnych krajów dane o płacach ujmowane są zwykle w sumach brutto, t. zn. przed dokonaniem jakichkolwiek potrąceń czyli łącznie z tą częścią wynagrodzenia, którą potrąca pracodawca z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. Dopłaty pracodawców na ubezpieczenia społeczne oraz koszty urlopów wypoczynkowych i innych świadczeń socjalnych naogół do sum wynagrodzenia nie są wliczane. Na tak rozumianą sumę wynagrodzenia brutto składać się może:

a)    wynagrodzenie w gotówce i b) wynagrodzenie w naturze, które nie wszędzie jest wyodrębniane, a nawet nie wszędzie uwzględniane, jakkolwiek stanowić może niekiedy poważną część ogólnego zarobku (mieszkanie, opał, żywność i t. p., ewentualnie możność tańszego nabycia pewnych artykułów i inne mniej uchwytne formy). Składnikami części gotówkowej wynagrodzenia są: a) płaca zasadnicza, podstawowa, przypadająca za pracę wykonaną w normalnych godzinach i która może być także zróżniczkowana w zależności od wieku pracownika, lat pracy w zakładzie i t. p., oraz

b)    wszelkiego rodzaju wynagrodzenia dodatkowe. Do tych ostatnich zalicza się m. in.: a) dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych; b) dodatki rodzinne; c) dodatki szkolne; d) premje za wydajność, za roboty niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia, za mały odsetek uszkodzonych wytworów, za używanie własnych narzędzi i t. p. Pod względem ujmowania i ujawniania tych składników zawartość statystyk jest bardzo ograniczona i niejednolita. Stanowi to jedną z głównych przyczyn nieporównywal-ności statystyk różnych krajów.

To samo powiedzieć trzeba również o zakresie informacyj odnośnie liczby cech, według których przeprowadza się podział objętych statystyką pracowników. O jakości klasyfikacji stanowi tu zasadniczo cel dochodzeń: jeżeli bada się udział płac w kosztach produkcji, wystarczyć może podział: a) na gałęzie i rodzaje przemysłu, a gdy idzie o poziom życia pracowników, o cenę pracy z uwagi na jej jakość lub o zagadnienie niwelacji płac — dzieli się pracowników b) według specjalności, c) według stopnia wykwalifikowania, d) według płci i wieku (dorośli, młodociani) i t. d. Stosownie do potrzeb i możliwości praktycznych płace badane są niekiedy również w zależności od takich cech, jak: wielkość zakładów, stopień ich zmechanizowania, zależność od rynku krajowego i eksportu, sezon pracy, natężenie bezrobocia, stopień zorganizowania w związkach i t. p.

7. Porównywalność. Różnolitość metod stosowanych w statystykach plac poszczególnych krajów nasuwa duże trudności przy próbach międzynarodowych porównań danych z tej dziedziny. Sprawą polepszenia warunków tej porównalności zajmowało się już kilka międzynarodowych konferencyj statystyków pracy. Na konferencji zwołanej przez Międzynarodowe Biuro Pracy we wrześniu 1937 doszło wreszcie do uchwalenia projektu konwencji dotyczącej: a) statystyki przeciętnych zarobków i faktycznie przepracowanych godzin pracy; b) statystyki stawek płac. za czas pracy i normalnych godzin pracy i c) statystyki płac robotników rolnych. Projekt ten znamionuje duży umiar, gdy idzie o zasięg statystyki, jej okresowość i zakres informacyj. Okoliczność ta niewątpliwie ułatwi ratyfikowanie konwencji znacznej liczbie państw. Jednakże warunkowość wielu postanowień może sprawić, że realne możliwości w zakresie międzynarodowych porównań ograniczą się do państw o bardziej już rozwiniętej statystyce stawek płac lub zarobków. To też w załączniku do projektu konwencji położono nacisk na doniosłość każdego wysiłku, mogącego przyczynić się do polepszenia dotychczasowego stanu tych statystyk.

Prowadzone w Polsce statystyki płac (zmian stawek, zarobków i wypłat) w chwili obecnej w wielu już punktach wyprzedzają