Magazyn63401

320

PODATKI

datki i odliczenia, cele gospodarcze, więc rolnicze, budowlane, przemysłowe, handlowe, nawet walutowe, realizowane przy pomocy odpowiedniej polityki podatkowej, mianowicie celnej, oraz szeroko rozbudowanego systemu ulg podatkowych, wreszcie cele wojskowe, sanitarne i inne. Zjawiskiem od rębnem o znaczeniu formalnem są podatki celowe, przeznaczone nieraz z ważnych przyczyn dla określonych funduszów, ale naruszające swoją drogą również ważną zasadę jedności budżetu.

2. Ogólne zasady polityki podatkowej. Wobec wielkiego znaczenia, jakie podatki posiadają dla skarbowości i dla gospodarstwa społecznego, więc zarówno dla strony otrzymującej jak i dla świadczącej, ważne są ogólne zasady polityki podatkowej, czyli obejmujące dziedzinę podatkową w jej całokształcie wytyczne miarodajne dla właściwego postępowania w zakresie ustanawiania i stosowania ustawodawstwa podatkowego, zgodnie z życiowemi wymogami obydwóch stron zainteresowanych. Odróżnić należy wobec tego ogólne zasady polityki podatkowej, miarodajne z punktu widzenia interesu skarbowego, oraz ujęte z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego.

Ogólne zasady polityki podatkowej, miarodajne z punktu widzenia interesu skarbowego, obejmują zasady miarodajne z punktu widzenia finansowego oraz administracyjnego. Co się tyczy pierwszych, t. j. zasad miarodajnych z punktu widzenia finansowego, to podstawowemi wymogami są tutaj wystarczalność, elastyczność i pewność podatków. W przypadku wystarczalności podatków chodzi o postulat, aby podatki zdolne były zaspokoić aktualnie istniejące potrzeby publiczne. Postulat wkracza w dziedzinę budżetu, podporządkowując się naczelnym wymogom ogólnej równowagi wydatków i dochodów publicznych. Postulat elastyczności podatku zbliżony jest do pierwszego o tyle, że również dotyczy stosunku wydajności finansowej podatku do potrzeb publicznych, odnosi się jednak do potrzeb potencjonalnie istniejących. Podatki winny więc wykazywać tę zdolność przystosowania się, aby nietylko aktualnie istniejące, ale także zwiększone przyszłe potrzeby budżetowe mogły z łatwością znaleźć swe zaspokojenie. Podatki mało elastyczne, jak w przeważnej mierze podatki przychodowe, schodzą w takich razach na dalszy plan wobec bez porównania wydajniejszego i nowe zdolności płatnicze znacznie lepiej uchwy-cającego podatku dochodowego. To samo można powiedzieć w ogólności o podatkach ze stawką, wyrażoną w sumach pieniężnych absolutnych, w przeciwieństwie do podatków ze stawką procentową. Ostatnie przy ogólnej pomyślnej konjunkturze gospodarczej dają automatycznie coraz wyższe wyniki finansowe, nie wymagają więc zmian w ustawodawstwie. Postulat pewności podatków jest do pewnego stopnia uzupełnieniem postulatu elastyczności i wykazuje swe zalety właśnie w okresach niepomyślnej kon-junktury gospodarczej. Podatki nieelastyczne wykazują w tych okresach dużą odporność, przez długi czas nie reagują prawie wcale na ujemne działanie depresji gospodarczej . Co się tyczy ogólnych zasad polityki podatkowej, miarodajnych z punktu widzenia administracyjnego, to wyszczególnić należy tu następujące trzy wymogi podatkowe, zgodnie z któremi podatki winny być określone, dogodne i tanie. Podatki należycie określone wykluczają dowolność w stosowaniu właściwych norm, ułatwiają administracji podatkowej ich wymiar, wzbudzają zaufanie ze strony podatników; podatki dogodne zarówno ze względu na terminy ich płatności, jak również z uwagi na przyzwyczajenia, utrwalone wśród płatników, ułatwiają ich pobór, wreszcie podatki tanie zmniejszają koszta wymiaru i poboru, zwiększając tem samem wydajność finansową poszczególnych źródeł podatkowych, jak i wogóle całej administracji podatkowej. Powyższe postulaty podatkowe, z których dwa pierwsze mają znaczenie także z punktu widzenia interesów podatnika, odpowiadają w łączności jeszcze z postulatem równomierności podatków znanym czterem regułom podatkowym, sformułowanym przez Adama Smitha, znanym zresztą już i tak samo sprecyzowanym w wieku XVII.

Wśród ogólnych zasad polityki podatkowej, ujętych z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego, rozróżnić należy zasady, ujęte z punktu widzenia interesów gospodarstwa społecznego jako całości oraz z punktu widzenia interesów poszczególnej jednostki, jako składowej cząstki tegoż gospodarstwa społecznego. Co się tyczy pierwszych to dadzą się one łącznie sprowadzić do jednej zasady gospodarczej racjonalności podatków. Z zasady