Magazyn6T701

529

POLSKA

okręgów korpusu z podległymi im komendantami garnizonu i powiatowemi komendami uzupełnień, izby skarbowe, którym podlegają urzędy skarbowe, tudzież dyrekcje ceł z urzędami celnemi u dołu, kuratorja szkolne i podlegli im powiatowi inspektorowie szkolni, dyrekcje kolei państwowych, dyrekcje poczt i telegrafów z urzędami pocz-towemi, wyższe i okręgowe urzędy górnicze, prezydja sądów apelacyjnych, okręgowych i grodzkich, urzędy marynarki handlowej.

Na wypadek częściowej lub całkowitej mobilizacji i w razie ogłoszenia stanu wyjątkowego, wyjewoda od dnia, wskazanego uchwałą Rady Ministrów, obejmuje naczelne kierownictwo całej administracji rządowej na obszarze województwa z wyjątkiem administracji wojskowej, komunikacji, poczt i telegrafów oraz wymiaru sprawiedliwości.

Zadaniem Prokuratorji Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej jest zastępstwo sądowe w sprawach, dotyczących praw i interesów majątkowych i publicznych państwa oraz wydawanie opinji i udzielanie porady prawnej w powyższym zakresie; w siedzibach sądów apelacyjnych mogą być tworzone jej oddziały. Również Najwyższa Izba Kontroli Państwa ustanawia swoje oddziały poza stolicą. Poza tern przy poszczególnych ministerstwach istnieje cały szereg specjalnych urzędów centralnych, jak państwowy urząd wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, dyrekcja lo-terji państwowej, dyrekcje monopolu tytu-niowego i spirytusowego, urząd patentowy, główny urząd statystyczny i t. d.

Konstytucja przewiduje trójstopniowy samorząd powszechny, a to gminny, powiatowy i wojewódzki. Województwo śląskie ma odrębną organizację, opartą na statucie organicznym.

Gmina wiejska obejmuje jedną lub więcej miejscowości, może być zatem gminą jednostkową lub zbiorową. Wielkość obszaru gminnego powinna odpowiadać naturalnemu — o ile możności — zasięgowi wspólnego zainteresowania lokalnemi sprawami pu-blicznemi ogółu mieszkańców połączonej miejscowości, jak również zapewniać gminie zdolność wykonywania ciążących na niej zadań. Każda gmina wiejska jest samorządową jednostką terytorjalną, osobą prawa publicznego i podmiotem praw majątkowych. Rada gminna składa się z członków zarządu gminnego i radnych, wybranych w liczbie 12—20 przez kolegjum wyborcze, złożone z sołtysów, podsołtysów i radnych względnie delegatów gromadzkich. Do kolegjalnego zarządu gminnego wchodzą wójt, podwójci i 2—3 ławnicy wybrani przez radnych; poza sprawami, załat-wianemi według ustawy kolegjalnie, zarząd gminy należy do wójta. Gmina zbiorowa rozpada się na gromady, będące w przeciwstawieniu do charakteru prawnego gminy wiejskiej tylko podmiotem majątku, dobra gromadzkiego (którem są zazwyczaj wspólnie użytkowane pastwiska), tudzież innych praw majątkowych. Na czele gromady stoi sołtys, będący przewodniczącym rady gromadzkiej względnie w mniejszych gromadach zgromadzenia gromadzkiego; pierwsza wychodzi z wyborów powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich, w^r drugiem zaś mają prawo uczestniczyć wszyscy mieszkańcy, posiadający prawo wybierania do organów ustrojowych samorządu, t. j. obywatelstwo polskie, ukończonych lat 24 i zamieszkiwanie najmniej od roku.

W miastach organem stanowiąco-kontro-lującym jest rada miejska, złożona z członków zarządu miejskiego oraz z 12—100 radnych miejskich z wyboru w głosowaniu powszechnem, równem, tajnem, bezpośred-niem na nazwiska kandydatów na przeciąg 5 lat. Zarząd miejski jednoosobowy sprawuje burmistrz, a w miastach wydzielonych z powiatu, prezydent miasta. Natomiast zarząd kolegjalny nazywa się magistratem i składa się z prezydenta miasta względnie burmistrza, wiceprezydentów lub wiceburmistrza oraz ławników, których wybierają radni w głosowaniu tajnem i stosunko-wem w liczbie 10% radnych, ale najmniej trzech. W m. st. Warszawie istnieją ponadto rady dzielnicowe, złożone z radnych miejskich i ich zastępców z danej dzielnicy, tudzież z radnych dzielnicowych, powołanych przez magistrat w liczbie nie większej niż 7* liczby poprzednio wymienionej kate-gorji członków rady dzielnicowej. YVójtów, sołtysów, burmistrzów i prezydentów miast oraz ich zastępców wybierają radni. Kadencja rad i zarządów trwa 5 lat, a lat 10 tylko zawodowych członków zarządów, t. zn. prezydentów i wiceprezydentów w miastach wydzielonych i naczelników gmin w uzdrowiskach użyteczności publicznej zawsze, w innych zaś gminach o ile zawodowy wójt