Magazyn6901

27

Korzeń pArzowy albo PArzu białego— radix Graminis V. Graminis albi kleisty i słodkawy od mannitu, jest jednym ■ nąj-BWyklójszych lóków rozcieńczających, rczwalniających, roztwarzających, chłodzących, pędzących mocz i t. p: z którego prócz tego, wywiną się gąszcz pArzowy— melago Gramiuig i wyciąg— oz traci um, jako wytwory najużywańsae

RODZAJ 26. Żyto [Sccale Lin.], w dawnych pismach Rei.— Kioski 2kwiatov»e; kwiaty 2stronne, ze szczątkiem trzeciego wierzchołkowego. Plewy 2, łódkowate, ościste lub bezostne. Plewki 2, zielne; niższa oścista w wierzchołku, a wyższa krótsza i 2łódkowata. Pleweczki 2, rzęsowane. Pręcików 3. Jajnik groszkowaty, włosisty. Znamiona 2, prawie-bezszyjkQwe, piórkowate,— z włosami dość długimi, gęsto-ząbkowanymi. Ziarno w wiórzchołku włosiste, wolne.

Gat. 1. Ż. pospolite [S. cereale Lin.]. W. I. 260.— Korzeń 1—2roczny. Źdźbło 4—6' dorastające, modrawe jak i cała roślina, obłe, gładkie lub tylko pod kłosom nieco omszone. Liście wstecznie - szorstkie. Języczek króciuchny. Kłos nieco nagięty. Kioski gęste. Plewy i ości szorstkie. Ziarno długie, mączaste albo czasem szklawe.— Ojczyzna tego tak znajomego zboża rzeczywiście niewiadoma; lecz podług wszelkiego prawdopodobieństwa są nią stepy nadkaspijskie. Sieje go i uprawia prawie cały świat, nawet do wysokości 3,800' nad powierzchnią morza, jako podstawę codziennego pożywienia, zwłaszcza w gruntach nie mogących być użytymi pod pszenicę,— i to w kilku odmianach; z których najcelniejsze: a. ozime (hybernum) dwuroczne i najwięcój siówane; h. jare (vernum) roczne, u nas niezbyt upowszechnione; c. krze-wiste (multicaule) zwykle Krzycą a miejseami Krzewicą lub Żytem egiptskiim mianowane , odznaczające się mnogimi źdźbłami i wypadaniem ziarn za dojźrzeniem, dla czego zawsze zielonawo zbióranóm byń musi.

Użycie lekarskie najważniejsze junt mąki iytnAj— far i na ,ie-calina, którą równie jak i otrębami odraiękczają zapalone lub stwardłe części ciała w postaci kataplazmu, co także dokonywa i ośródka gorąca ■ świóżego cbleba; wchodzi również w skład synapizm. Palone ziarna za-Stępują kawę, dla osób cierpiących z nadużycia takowój. Choó nie wprost żyto, ale jego wytwór chorobowy— gatunek grzybka wyradzającego się a ziarna w latach wilgotnych — Ńasionak Sporysz (Sclerotium Clayus), dostarcza tak zwanego Sporyszu— Clayus Secalis, o którego zastóso-waniu tekarskiśm mówiłem już na stronnicy 3ój.

RODZAJ 27. Jęczmień Jllordouni Lin.]. — Kioski 2kwiatowe, troiste, boczne zwykle niedokształcone; kwiatu wyższego tylko ślad w szczątku ezczecinowatym. Plewy 2, szydłowato-ościste, płaskie, przeciwległe plewkom i to od przodu, tęgie. Plewki 2, zielne; niższa (przodkowa) wklęsła, w ość wybiegająca; wyższa (ku szypułce położona) 21ódko-wata. Pleweczki 2, zwykle włosiste albo rzęsowane. Pręcików 3. Jajnik w wierzchołku włosisty. Ziarno w wiórzchołku