FizykaII13001

125

tem ton jego zasadniczy znacznie się wzmacnia przez współ-dźwięczący ton zasadniczy rnry, a wyższe tony rury i widełek nie sprawiają już dostatecznego wrażenia na ucho nasze, które słyszy wskutek tego spółdźwięk obu tak dobrze,’ jak gdyby to był ton zupełnie prosty. Z badań HehnhoKzaj ^{1 2}) okazało się, że samogłoski naszej mewy powstają przez współdźwięk harmonijnych wyższych tonów z tonem zasadniczym. On potrafi] też wydobywać samogłoski przez dźwięczenie widełek strojowych (diapasonów) i znowu od samogłosek, wyciągniętych w śpiewie na pewny ton, oddzielać te harmoniczne tony wyższe. Lecz

0    tem niżej, gdzie o głosie ludzkim mowa będzie. Jeżeli ton przez to powstaje, iż się stateczny prąd powietrza puszcza na okrągłą tarczę z dziuróczkami, która się kręci około swej przez sam środek przechodzącej osi, wysokość jego, jak wiadomo, zależy tylko od ilości tych, w regularnych odstępach porobionych, dziureczek i od chyzości obrotu tarczy. Cagniard-Latour przekonał się zaś, że w miarę wielkości tych dziureczek w stosunku do odległości jednej od drugiej, cecha tonu czyli dźwięczność jego zmienia się, stosując się przeto do tego, czy po gó^ rach fal, powstających przy drganiu cząstek powietrza, dłuższe, czy krótsze doły tychże fali następują.

§ 25. Dochodzenie i porównywanie liczb drgania. JDo oznaczenia liczby drgań, każdemu tonowi odpowiedniej, dwie drogi prowadzą: Jedna, czysto teoryczna, polega na obliczeniu drgań z praw elastyczności według reguł, w trzeciej księdze wyłożonych, druga zaś, bezpośrednia czyli mechaniczna, zasadza się. na wykazaniu ilości uderzeń, do wywołania każdego tonu potrzebnych, za pomocą mechanicznych przyrządów, jak syrena

1    zębate kolo Bararfa.

Cagniard-Latour jest wynalazcą syreny, którą dla tego tak nazwał, iż nawet pod wodą dźwięki wydawać może. Fig. 53\na nasi. sfr.) przedstawiają w tym kształcie, jaki jej nadał mechanik Stohrer w Dreźnie. Mosiężne pudło walcowe AA jest za pomocą rury BB szczelnie osadzone na skrzynce miechów organo-

1

PoggendorfFa Anualen, Tom. 108, str. 280.

2

Amiales de cliimie ct de phys., Tom 50.