FizykaII18301

177

177

ton zasadniczy, a przy silniejszem zadęciu, lub za pomniejszeniem otworu wargowegoa tkże jego oktawę. W pierwszym wypadku zostaje piasek na błonie w spoczynku, jeśli rameczka stanie' w połowie rurki dźwięczącej (ob. fig. 81 ); w drugim zaś przechodzi on na tern miejscu w bardzo żywy ruch, podczas gdy w poprzecznych pizecięciad: rurki przy a i b węzły drgania się okazują, odpowiadające oktawie tego tonu zasadniczego. Mechanicy, sporządzający organy dla kościołów', zaopatrują otwarte piszczałki zwykle u góry blaszkami ukośnie stojącemi, które dają się naginać i odginać, przez co piszczałki stają się w części lcrytemi i wskutek tego ton swój ’ zmieniają.

W muzyce nazywa się nieraz tony według długości otwartej piszczałki oiganowćj, która je wydaje. Tak ton C\ (contra C), który pow-staje wskutek 32'33 drgań słupa powietrznego w 1', nazywają 16 stopowym C, bo długość olwartćj piszczałki, z której się go wydobywa, jest równa prawie 16 stopom. Przyj ąwszy dla tego tonu tylko 32 drgań w 1", ma-

my —    , zatem l = ^s3s/_M = 5-\7 metr.; czyli

gdy \™ — 3-13 stop w nareszcie l ~~ 16T stóp. Najniższy ton na organach jest od niego jeszcze o jedną oktawę niższy. Jest nim C.₂ (Subcontra C) czyli 32 stepowe C, które wydaje piszczałka otwarta, 32 stóp długa, w której 16 drgań odbywa się na sekundę.

Tony, z takich piszczałek dobyte, zgadzają się tylko tak długo z teoryą, póki poprzeczne przecięcie rurki jest bardzo małe w porównaniu z jej długością, gdyż tylko w takim przypadku ca-^ie przecięcie słupa powietrznego w rurze przechodzi jednostajnie w drgania: gdy więc. to prze cięcie jest -znaczniejsze, dobyte tony są tćż zupełnie inne, a j eżeli szerokość rury nie wiele się rożni od jej długości, wówczas na mocy doświadczeń Savarta Przyjąć można, że wysokość tonu prawie jest odwrotnie propor-cyonalna do drugiego pierwiastku z objętości powietrza zawartego w piszczałce. Można to okazać z łatwością na sześciennej

Fizyka T. II.    a o