page0057

53

wiastki cięższe spadają ku środkowi masy, ich energia poten-cyalna zamienia się w kinetyczną, ciepło zostaje wytworzone i to w takiej ilości, że skrócenie się średnicy słońca tylko o 39’ 15 metrów rocznie wystarcza podług obliczeń Maxwella (1874), aby powstało ciepło, które słońce wypromieniuje w przestrzeń. Chociażby słońce znikąd nie otrzymywało nowych zasobów, to jego zasoby obecne aż do uzyskania gęstości, jaką ziemia posiada, wystarczyłyby według obliczeń Helmholtza na 17 milionów lat.

W czasach ostatnich wskazano rad, a właściwie jego własność wydzielania bezustannie ciepła, jako przyczynę możliwą ciepła słonecznego. P. P. Curie i Laborde obliczyli, źe 1 gram radu czystego dałby iOO kaloryi gramowych w 1 godzinie¹), wskutek czego wystarczyłoby 36 gr. radu na każdy metr ku-biczny słońca, aby wynagrodzić utratę roczną energii cieplnej słońca, i na tej podstawie obliczył lord Ivelvin zdolność promieniowania w słońcu na 480 milionów lat, Wprawdzie badania spektroskopowe C. Runge’a i .1. Prechta (1903) nie wykazały istnienia radu w słońcu; za to istnieje tam niewątpliwie hel, który jest produktem translormacyi, którym rad ulega²).

Lecz jakiekolwiek przyjmiemy źródło intenzywne ciepła w słońcu, musi się ono wobec skończonej masy słońca wyczerpać, w ślad zaczem nastąpi oziębianie się powolne słońca. Masy potężne oparów metalowych, które istnieją na słońcu we formie gazowej, utworzą z czasem mgłę nieprzeźroczystą, okrywającą jądro płynne, do białości rozżarzone. Być może, powiada Braun^s), że wodor, którego istnienie na słońcu sprawdziła analiza spektralna, znajdzie tlen, którego tam dotąd nie odkryto, i że wywiąże się masa olbrzymia pary wodnej, póki nie utworzy się pierwsze morze. Słońce utraci swój blask obecny, jego światło białe zamieni się zwolna w czerwone; ale i to kiedyś ustąpi, a słońce stanie się kolosem ciemnym bez światła. Pod pokrywą chmur zaczną się tworzyć lądy stałe i góry strzelające wysoko nad poziom; lecz ten proces będzie się odbywał już tylko przy słabem światełku, pochodzącem z innych gwiazd stałych. Bę-

M Por. Robert Kennedy Duncan: The new Knowledge. London, 1907, str. 172. Rutherfurd przyjmuje 202 graniokaloryi.

^ł) Por. Pohle dz. w. prz. str. 1(56.

^s) Braun dz. w. prz. rozdz. X

http://rcin.org.pl