HPIM2355

la uwagę od materiału zwykłego doświadczenia, poeta czy artysta kieruje się ku środkom swego rzemiosła. Bezprzedmiotowa, abstrakcyjna sztuka jeżeli ma mieć estetyczną wartość, nie może być dowolna i przypadkowa musi być wynikiem posłuszeństwa wobec jakichś cennych przymusów czy oryginałów. Przymus, skoro świat zwykłych, z zewnątrz przychodzących doznań zostaje odrzucony, można znaleźć tylko w dyscyplinach i chwytach, przy pomocy których sztuka i literatura już naśladowała ten świat. One to stają się materiałem sztuki i literatury. Jeżeli, w dalszym ciągu powołując się na Arystotelesa, uznamy wszelką sztukę i literaturę za naśladowanie, otrzymujemy tutaj naśladowanie naśladownictwa. Żeby zacytować Yeatsa:

I żadnej innej szkoły tych Śpiewów nic bywa

Niż pomniki jej chwały stawiane w umyśle.

Picasso, Braque, Mondrian, Miró, Kandinsky, Brdncuęi, nawet Klcc, Matisse i Cćzanne czerpią swoje natchnienie głównie ze środków, jakich używają w swojej pracy¹. Urok ich sztuki zdaje się wynikać w pierwszym rzędzie z jej troski tylko o Inwencję i układ przestrzeni, płaszczyzn, kształtów, barw etc. Uwaga poetów takich jak Rimbaud, Mallarmć, Valćry, Eluard, Pound, Hart Grane, Stcvens, nawet Rilke i Yeats jest skupiona na tworzeniu poezji i raczej na samych „momentach” poetyckiego przekształcania niż na materiale życiowym, który należy przekształcić w poezję. Oczywiście nie może to wykluczać innych ich zainteresowań, bo poezja musi posługiwać się słowami, a słowa muszą coś znaczyć. Niektórzy poeci, jak Mallarmć czy Yalćry², idą tu dalej niż inni —

1

   Zawdzięczam to sformułowanie uwadze, jaką zrobił profesor malarstwa Hans Hofman w jednym ze swoich odczytów. Z tego punktu widzenia surrealizm w plastyce jest tendencją reakcyjną, bo próbuje odzyskać „zewnętrzny" temat, laki malarz jak Dali zajmuje się głównie przedstawianiem procesów i konceptów swojej świadomości, a nie procesów, jakie zachodzą w użytych przez niego Środkach.

2

   Patrz uwagi Pawła Yalćry o jego poezji.