31844 P1120024

5. Forma muzyczna

Tak jak pisarz, poeta czy publicysta, posługując się materiałem słownym w swojej twórczości przyjmuje adekwatną do treści formę wypowiedzi (np. opowieść, poemat, esej) tak kompozytor dobiera formę utworów muzycznych, kierując się przy tym wewnętrzną potrzebą, sensem muzycznym oraz — aktualnymi trendami w rozwoju muzyki. Poznawanie i rozumienie formy muzycznej w obcowaniu z muzyką artystyczną wydaje się być niezbędne. Rozwój historyczny muzyki, to rozwój jej form ale też rozwój jej funkcji.

Forma muzyczna to pojęcie nie mające jednoznacznej definicji w literaturze. W rozwoju historycznym muzyki używano różnych określeń, różnie też można było je interpretować. Można na jej określenie przyjąć słowa: kształt, postać, schemat budowli dźwiękowej. Forma jest też „rezultatem czynności porządkujących, nadających materiałowi dźwiękowemu określony kształt” [Chomiński J.M. 1995],

Frąckiewicz A. i Skołyszewski F. [1979] określają formę muzyczną jako rezultat współdziałania elementów [s. 11] Różnice natomiast pomiędzy formami muzycznymi wynikają z różnorodności sposobów, według których zestawiane są ugrupowania elementów.

Przyjmując założenie, że muzyka jest nośnikiem niewerbalnej komunikacji [Jankowski D. 1996], należy zgodzić się, że rządzona jest podobnymi do niej prawami. Wprawdzie komunikaty te nie mają sensu dającego się nazwać, określić, jednak pewne jej przesłania rozumiemy i odczuwamy podobnie. Jeśli muzyka ma charakter wesoły lub wyraźnie smutny odbieramy te nastroje dość jednoznacznie. Ale wiele odczuć, odcieni emocji i wzruszeń, które komunikuje muzyka ma zróżnicowane natężenie u różnych słuchaczy. Rzadko bowiem utwór muzyki artystycznej jest jednolity w swoim przebiegu, a wszystkie zmiany melodyczne, rytmiczne, harmoniczne i dynamiczne mogą być różne interpretowane nie tylko przez wykonawcę, ale również przez słuchacza.

Najpierw powstały formy muzyczne w wyniku aktów twórczych, następnie je opisywano, klasyfikowano. Jednak trwanie formy muzycznej w twórczości wielu kompozytorów wymagało od nich znajomości jej zasad. Zatem niejednokrotnie dzieło muzyczne powstało jako intelektualna decyzja twórcy wypełniona logiką tworzenia następujących po sobie melodii, części utworu. Czynnik intelektualny jest właśnie dostrzegalny w formie utworu. Zatem tworzenie jakiegokolwiek dzieła muzycznego (sztuki) musi przybrać w jego realizacji jakąś formę. O bezforemności

—    rozumianej raczej jako foremność jedyną, niepowtarzalną w żadnym szczególe

—    również można powiedzieć, że jest rodzajem formy [Read H. 1973],

47