page0071

61

znać coś innego niż wrażenia, i że fakty fizyczne znane nam są bezpośrednio, inną drogą. Tu mieści się sprzeczność. Jest ona tak oczywistą, iż dziwić się należy, że tyle światłych umysłów jej nie spostrzegło. Aby ją rozprószyć wystarczy przypomnieć, że nic innego nie znamy nad wrażenia; niepodobieństwem jest zatem odróżniać istotę fizyczną od przedmiotu poznania zawartego w każdem wrażeniu. Linia graniczna między faktem fizycznym a duchowym przeciągnąć się tu nie da, gdyż dzieliłaby fakty identyczne.

Możemy tylko ubolewać nad omyłką tych, którzy dla wyrażenia różnicy istniejącej między ma-teryą a duchem, szukali kontrastu między wrażeniem a faktami fizycznymi. Fizyologowie prawie bez wyjątku popadli w ten błąd, gdy przedstawiając sobie w wyobraźni materyalną czynność mózgu, sądzili, że między ruchem materyi mózgowej a wrażeniem leży przepaść. Porównanie aby było ścisłem, powinno było być przedstawione w zupełnie inny sposób. Należało postawić paralelę naprzykład między pewnym ruchem mózgowym a aktem świadomości, i powiedzieć: ruch mózgowy, to zjawisko fizyczne, świadomość, to zjawisko duchowe. Ale odróżnienia tego nie zrobiono. Wrażenie jako całość porównuje się z ruchem mózgowym, jak o tern świadczą ustępy, które tu przytoczę jako osobliwość, są one zapożyczone nie tylko od filozofów, lecz głównie od fizyologów. Podczas gdy filozofowie biorą za zasadę idealizmu, że duch tylko duchowe znać może, fizyologowie biorą za zasadę idea-

http://rcin.org.pl