page0092

82

wszelką różnicę między postrzeganiem a wzruszeniem. Wzruszenie jest tylko postrzeganiem pewnego rodzaju, postrzeganiem odczuć organicznych.

To wyjaśnienie, gdyby je przejąć, ułatwiłoby znacznie wprowadzenie wzruszeń do naszego wykładu, skoro i on także zbudowany jest na różnicy między świadomością a przedmiotem, a więc jest systemem intelektualnym. Określenie wzruszenia takie, jak zaleca W. James, jest jak stworzone dla nas, którzy chcemy wszystkie stany intelektualne sprowadzić do wrażeń fizycznych, którym towarzyszy świadomość.

Obok wzruszenia, możemy postawić uczucie wysiłku: wymaga ono takiej samej analizy. Dla wysiłku jak i dla wzruszenia musimy zadać sobie pytanie, jaką jest istota psychologiczna tego zjawiska. Tak samo jak istnieje teorya intelektu-alistyczna wzruszeń, teorya James’a, która całe dzieje wzruszeń sprowadza do umysłowości, tak też istnieje teorya intelektualistyczna wysiłku, również zmierzająca do sprowadzenia woli całej do umysłowości.

Ten sam autor, istotnie genialny W. James, wprowadził to ograniczenie; nie wiem czy zdawał sobie sprawę z równorzędności obu teoryi. Jest ona oczywistą; wysiłek, ta podstawa czynności, ten stan świadomości, który tylu psychologów opi sywało jako rzecz swoistą, staje się dla James’a zjawiskiem postrzegania; jest to postrzeganie wrażeń pochodzących od mięśni, ścięgien, stawów, skóry,

http://rcin.org.pl