page0098

88

Osobowość jest to szczególne ugrupowanie stanów świadomości, wymagane przez stosunki z innymi osobnikami. Ale metafizycznie, tak pojęty podmiot nie odróżnia się niczem od przedmiotu, i nie może nic dodać do naszego odróżnienia między przedmiotem a aktem świadomości.

Ci co bronią istnienia podmiotu, mówią, że ten podmiot jest to właściwie jaźń, że odróżnianie podmiotu od przedmiotu odpowiada odróżnieniu jaźni i niejaźni i dostarcza tak długo poszukiwanego przedziału między światem fizycznym a duchowym.

Oczywiście nęcącą jest rzeczą czynić z jaźni tak pierwotną daną świadomości, ale to pojęcie jaźni, przeciwstawione nie-jaźni, nie odpowiada bynajmniej takiemuż pojęciu duchowości i fizycz-ności.

Pojęcie jaźni jest znacznie szersze, rozciąglejsze niż pojęcie duchowości, jest ono zachłanne jak duma ludzka, zaciska w swe zdobywcze szpony wszystko co do nas należy, bo w życiu nie robimy wielkiej różnicy między tern, co jest nami, a tern związku lub przeciwstawienia, jakie ustanawia się między częścią naszego doświadczenia (naprzykład doświadczeniem chwilowem w przykładzie postrzegania przedmiotu) i drugą częścią naszego doświadczenia, wspomnieniem naszej osoby. Ale argumenty Jamesa idą zbyt daleko; ma on racyę zaprzeczać stosunkowi przedmiotu do podmiotu, nie ma racyi zaprzeczać istnienia świadomości. (W James Don’t Consciousness exist? J. of Philos., Psych, and Scientific Methods sierp. 1904).

http://rcin.org.pl