page0113

105

Rewel

von Dreilewena, na głowę pobici zostałi. We trzy lata później (w roku 1346) Rewel wraz z eałą Estoniją przez króla Waldemara III odstąpiony był zakonowi rycerzy inflantskich; w czasie wojen przez Jwana IV w Inflantach prowadzonych (1558—1591) w^rojska moskiewskie po dwakroć bezskutecznie miasto oblegały; w tym czasie Rewel wraz z całą Estoniją przeszedł dobrowolnie pod panowanie Szwedów; w r. 1569 bombardowany był, z wielką dla handlu miejskiego stratą przez flotę lubeksko-duńską; nareszcie w czasie wojny północnej, za komendanta Patkula, miasto poddało się Piotrowi W. (w r. 1710). Z gmachów miasto zdobiących, w r. 1343 zbudowany był na Dombergu kościół ś. Anny; katedra zaś ś. Olausa, przedtem jeszcze była wystawiona; podobnież i kościół ś. Mikołaja w r. 1317 ukończony. Rewel ucierpiał wiele od pożaru w r. 1433, a bardziej jeszcze od powietrza morowego w r. 1532; w tym ostatnim roku zaczęta budowa wałów ziemnych, miasto okalających i wieży wprost rylskiej góry; w czasie szw edzkiego panowania werki forteczne powiększone. W r. 1713 bndowac zaczęto przystań wojenną; kupiecka istniała tu jeszcze od roku 1284, w którym Rew el wszedł do związku miast hanzeatyckich. Za Piotra W. zbudowany wielki i mały pałac w^ Ekaterynentalu i założony tamże obszerny ogród. Od r. 1800 do 1846 dokonano w Rewlu wielkie budowle dla obrony brzegów morskich i portu wojennego. Obecnie obwód miasta zajmuje 4,974 dziesięcin kwadr. Liczba mieszkańców jego wynosi 25,124 głów płci obojga (w r. 1861). Rewel składa się z właściwego miasta i pizedmieść; pierwsze dzieli się na Wyszogród (Dom) na Dombergu zbudowany i Dolne miasto (Unterstadt); obydwie te części, mające kształt nieforemnego czworokąta, otoczone warowniami i stokiem (glacis). Przedmieść jest cztery; narwskie, dorpackie, wyszogrodzkie i leżące na ławie (Reperthan) i brzegu morskim. Pod względem administracyjno-policyjnym miasto dzieli się na 6 kwartałów, ma ulic głównych i poprzecznie 172 (z tych 43 brukowanych), placów 15, ogrodów publicznych 3, prywatnych 240, cmentarzy 7; domów w mieście i przedmieściach, murowanych 671, drewnianych 1,256; kościołów’ i cerkwi murowanych 7, drewnianych 5, z tych luterskich 7, katolicki jeden. Ulice w Rewlu, podobnież jak we wszystkich dawnych miastach niemieckich, są wązkie, ciasne i nieforemne: domy po większej części w dawnym stylu zbudowane, znajdują się na główniejszych ulicach, tudzież na końcach miasta. Na przedmieściach domy po większej części drewniane, parterowe; przy każdym prawie z nich znajduje się ogród; do najlepszych i najrozleglejszych przedmieść należą, dorpackie i wyszogrodzkie. Woda za pomocą rur, sprowadzona z jeziora Górnego czyli Erwekiilskiego, miasto posiada 20 studni publicznych i 216 prywatnych; nadto mieszkańcy otrzymują w odę z tak zwanego zdroju Krajewskiego i z niedawno wywierconej studni artezyjskięi. Rewel jest ogniskiem handlu gubernii. Z przedmiotów za granicę wyważonych główniejsze: len, siemię lniane, żyto, wódka, kości i t. d. za summę około 300,000 rsr. Przywożą tu sól, owoce, wina, towary rękodzielniane i kolonijalne, za sumę około 625,000 rsr. Do przystani kupieckiej przypływa co rok okrętów zagranicznych 80 przeszło, nadto około 600 różnego rodzaju statków z portów rosyjskich i finlandzkich; odpływa tyleż, a niekiedy więcej statków. Jarmarków jest trzy, z których najważniejszy wełniany, około śś. Piotra i Pawła przypadający. Fabryk i zakładów rozmaitych kilkanaście, produkujących rocznie za summę około 250,000 rsr. Sklepów i magazynów 209 przeszło; księgarni 3, majstrów rzemieślniczych około 135. Z zakładów naukowych wyższa szkoła szlachecka (Domschule), gimna— zyjum, szkoła powiatowa, 8 szkół elementarnych i kilka pensyj prywatnych