page0131

117

telektualnego, moralnego i praktycznego życia powstają. Częstokroć także tworzy stanowisko, z którego zapatrujemy się na cielesny i duchowy świat. Fałszywe sądy prowadzą do tych fatalnych przesądów, które zgubnie oddziaływują na wiele generacyi i tylko długą i mozolną pracą mogą być usunięte. (Historyczne i wyznaniowe przesądy).

Ażeby tę władzę należycie wykształcić przestrzegać należy następujących zasad:

<x) Każ zawsze mówić i działać z zupełną świadomością i namysłem. Na dokładną odpowiedź, która niczem innem nie jest jak tylko sądem, potrzeba często cośkolwiek czasu. Dzieci muszą być świadome powodów swoich sądów^T, dlatego nieraz trzeba je zapytywać: Dlaczego to mówisz, dlaczego to robisz? i t. p.; to prowadzi do zastanawiania się, tej matki trafnych sądów i do samodzielności, a chroni młodzież przed ślepem naśladownictwem, steoretypowymi i powierzchownymi sądami.

Żądaj trafnych sądów; dowody za i przeciw muszą być dokładnie odważone a rezultat w jasnem i ściśle określo-nem zdaniu wyrażonym. Każdy powierzchowny, jednostronny napół tylko prawdziwy sąd powinien być przez wychowanka pod kierownictwem nauczyciela sprostowanym. Nie pomijaj żadnego fałszywego sądu nie sprostowawszy go i nie znoś nigdy nic nieznaczących i nieokreślonych sposobów mówienia.

'() Każdy sąd niech będzie słuszny, sprawiedliwy. Uwzględnij więc wszystkie okoliczności, stosunki, czasy, wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny i t. p., zanim sąd wydasz. To dotyczy osobliwie sądów o osobach, czasach, wydarzeniach i t. p.

o) Domagaj się skromności w sądach. Ta cnota szanuje wiek i należy jej żądać od młodzieży z całą stanowczością. Nie jest nic lak rażącem, jak młode i niedowarzone głowy, które ośmielają się o wszystkiem zuchwale wyrażać, wydawać sądy o nauczycielach, kościele, państwie i w miarę swojej zarozumiałości wyrokować o rozporządzeniach, które są rezultatem długiego namysłu i dojrzałego doświadczenia. Trzeba tedy wytykać wszelkie zarozumiałe i zuchwałe sądy, wykazywać ograniczoność młodzieńczej wiedzy, zawstydzać czasami pysznych i rezonujących wychowanków zapomocą metod utrudniających, dając im zadania, jakich nie mogą rozwiązać, a tak zmusić ich do pokornego myślenia o sobie. Utalenlo-

http://rcin.org.pl