page0127

117

i w takim razie dokonywa się proste zjawisko mechaniczne; jużto przebiega przestrzeń dłuższą, zbacza, i tern zboczeniem przechodzi w wyższe ośrodki nerwowe; w chwili tego zboczenia zachodzi właśnie zjawisko świadomości. Schemat ten nie przesądza kwestyi zasadniczej.

Idąc dalej, wielu współczesnych autorów nie zadawalnia się twierdzeniem, że świadomość warunkowana jest zjawiskiem nerwowem, ale nadto że towarzyszy mu ona stale; każdy psychiczny fakt postrzegania, wzruszenia, myśli, miałby, przypuszczają oni, podstawę fizyologiczną, byłby zatem w całości swej psycho-fizyologicznym. Jest to tak zwana teorya paralelizmu. Nie możemy rozbierać jej tutaj, zetkniemy się z nią jeszcze w trzeciej części niniejszej książki. Ma ona tę korzyść, że prowadzi do bardzo prostego określenia nieświadomego. Nieświadome jest to, co jest czysto fizyolo-giczne. Wyobrażamy sobie, że część mechaniczna całego zjawiska trwa dalej, w nieobecności świadomości tak samo, jakgdyby ta ostatnia towarzyszyła i oświetlała ją nadal.

Takie są główne koncepcye, jakie wytworzyć sobie można o nieświadomem. Prawdopodobnie nie są one jedyne i lista nasza nie jest wyczerpana. Wskazawszy czem jest nieświadome, zakończmy wskazaniem, czem ono nie jest i być nie może. Sądzimy, lub przynajmniej przyjęliśmy milcząco w poprzednich określeniach, że nieświadome jest tylko nieznanem, które mogło być, lub może stać się znanem pod pewnemi warunkami, i które różni

http://rcin.org.pl