page0139

131

Rich&rdson — Richelien

dnośo rycerską. W r. 1849 dla odszukania przyjaciela swego Franklina, odbył nową wyprawę na łodziach po rzece Mackenzie i lądem do przylądka Kru-sensterna i Wollastonland, która lubo bezskuteczna, nowemi spostrzeżeniami flzycznemi wzbogaciła naukę; ow^rocem jej jest dzieło: Boat voyage through Ruperts Land along the central arcłic coasłs in search of sir J. Franklin (2 tomy, Londyn, 1851).

Richaruson (Jakób), znany z podróży po środkowej Afryce, urodzony 1810 w Szkocyi, poświęcił się stanowi duchownemu, i długi czas czynnym był jako missyjonarz. Zniesienie niewoli negrów, pociągnęło go do Afryki dla zawarcia przyjaźni i handlowych z narodami afrykańskiemi stosunków. Zwiedził najprzód Marokko, zkąd odbył roku 1845 podróż do wielkiej pustyni Sahary, w czem dopomógł mu konsul angielski Warrington, wyjednawszy mu eskortę wojskową u deja Trypolis. Rychardson zapuścił się w głąb Sahary, bawił czas jakiś w Ghndames i Ghat, gdzie ciekaw e zebrał szczegóły o narodzie Tuarików, i po dziewięciomiesięcznej uciążliwej wędrówce wrócił przez Fezzan do Tripo-lis. Tsiłowania jego otworzyły Anglikom bezpieczne targowisko w Ghat. Ogłosiw szy opis tej podróży pod tytułem; Travels in the (Jreat Desert of Sahara (Londyn, 1849), otrzymał pomoc rządu na wyprawę do Sudan’u i jeziora Czad (Tchad) którą odbył w towarzystwie dwóch uczonych Niemców Barth’a i Overwega’a. W Marcu 1850 wyruszył z Tnpolis, przybył do Ghat. i był pierwszym Europejczykiem, który przebiegł całą pustynię kamienną Horinadah, zfąd obrócił swą drogę ku królestwom Air i Borni; wszakże w pobliżu tajemniczego Czadu, wycieńczony trudami podróży zmarł 4 Marca 1851 w Unguratua, wsi o 6 dni drogi od Kuka odległej. Dziennik jegopodróży wydał Bayle St. John pod tytułem: Narraficc of a mission to Central-Africa (2 tomy, Londyn, 1853).

Richelien (Armand Jan Duplessis, ks^?ążę, kardynał), jeden z największych polityków francuzkich, urodzony 1585 roku w zamku Richelieu w' prowincyi Poitou. Otrzymał początkowo wychowanie zastosowane do zawodu wojskowego; później jednak, dla pozyskania dziedzicznego niejako w swej rodzinie biskupstwa Luęon, obrał sobie stan duchowny. W 22 roku życia już został wyniesiony na godność biskupa; w r. 1614 wybrany przez duchowieństwo z Poitou na ogólne zgromadzenie stanów, umiał sobie zjednać pochlebstwem względy dworu królewskiego. Z woli królowej matki Maryi de Medici mianowany wielkim jałmużnikiem, otrzymał przez ulubieńca tejże Conciniego marszałka d’Ancre, w zarządzie królestwa wydział spraw zagranicznych i wojny. Od re— wolucyi pałacowej w r. 1617 odgrywał rolę pośrednika między Maryją de Medici i młodym królem Ludwikiem XIII; w r. 1622 wyniesiony na dostojeństwo kardynała, został w r. 1624 członkiem rady państwa. Popierany przez królową matkę, usunął swych przeciwników, rozdawał urzędy swym zwolennikom, wreszcie zaganiał ster sprawami państwa. Powziął on wtenczas już niezmienny plan wzniesienia Francyi do najwyższego szczytu potęgi politycznej, i w tym celu usiłował wewnątrz kraju zjednoczyć całą powagę i władzę polityczną w osobie monarchy, przez ograniczenie potęgi i wpływu możnowładzców, upokorzenie ich dumy i wytępienie niepowolnych jego zamiarom; w polityce zagranicznej zaś obrał sobie za zadanie osłabienie potęgi hiszpańsko-austryjae-kiej. Pierwszą ofiarą nienawiści jego ku możnym starożytnym rodzinom Francyi padł margrabia Chalais, zawikłany w spisek brata królew skiego Gastona księcia Orleańskiego, przeciw osobie kardynała. Chalais poniósł śmierć na rusztowaniu w roku 1626, kilku innych spiskowych zamordowano potajemnie

9#