page0149

145

samą szybkością, co warstwy wierzchnie, przeto wskutek prężności gazów pękała skorupa w niejednem miejscu, a przez szczeliny utworzone wylewała się lawa ognista, dając początek pokładom wulkanicznym. Rzecz jasna, iż przy takich erupcyach brzegi szczelin musiały się podnosić ponad poziom, i dały początek najpierw^Tszym górom. Zrazu góry owe nie mogły by.ć zbyt wysokie, gdyż sama skorupa była dość cienka; ale w miarę pogłębiania się skorupy, musiały przy erupcyach dalszych powstawać i góry wyższe ^l).

Góry, zrazu ogniste jak lawa, ogrzewały szybciej warstwy powietrza nad niemi będące, aniżeli morza stykające się z niemi powietrze, a to pociągało za sobą przeciągi gwałtowne i cyklony niebezpieczne. Powietrze, przesycone parą wodną z mórz, oziębiało się raptownie w strefach górnych, a skutkiem najbliższym tego procesu były ulewy deszczowe, spadające na szczyty młodych gór i gwałtownie je opłukujące. Wody te, posiadające około 150° C gorąca, spadając z siłą gwałtowną o bloki kamienne, poszarpane wskutek oziębiania się i ściągania nagłego, rozpuszczały materyał gór na jego części składowe i zanosiły je w potokach rwących do morza, gdzie części stałe, z gór naniesione, były rozpuszczane i układały się potem w formach nowych. Prof Neumayr oraz Heim utrzymują, że cała skorupa pierwotna została z czasem pokryta warstwami, nanie-sionemi przez wodę, i ze w niewielkiej głębokości od poziomu jeszcze istnieje skorupa pierwotna. Jednak o wiele jest prawdopodobniejsze zdanie, że tak skorupa pierwotna jak i jej góry zniknęły całkowicie, gdyż materyał, z którego były zbudowane, uległ pod wpływem takich czynników, jak woda, powietrze, wulkanizm itp., przemianom najrozmaitszym i wszedł jako część

^J) Por. Dr Federico Sacco: Les lois fondamentales de l’Orogśnie de la Terre. Tuiin 1906, wstęp; tegoż: Essai sur 1’Orogónie de la Terre. Turin 1895.

Braun: Uher Kosmogonie j. w., str. 115 nastp.

Neumayr: Dzieje ziemi j. w., str. 91 nastp.

Martin ('■ ander: Die Erde. Ihre Entstehung und ihr Untergang. Einsiedeln 1904, str. 75 nastp.

Koehlei dz. w. prz., str. 201—204.

Dr E>- est Weinschenk: Grundziige der Gesteinskunde. I Theil. Freiburg m Breisgau 1906, str. 9 nastp.

X. Gabryl: Filozofia przyrody.    10

http://rcin.org.pl