page0159

149

się co do kształtu swego, bo tworzą część przyrody fizycznej a zatem podległe są jej determini-zmowi. Ale jest to złe rozumowanie i mała chwilka rozwagi wykaże to jak najoczywiściej. Przystosowanie może minąć się z celem, choćby istota przystosowująca się i jej środowisko nie koniecznie były różnym prawom posłuszne. Gdy upały przedwczesnej wiosny zbyt prędko rozwiną pęki drzew, które potem mróz zwarzy, wytwarza się tu błąd dopasowania, podobny do omyłki przystosowania; wytworzenie tej omyłki nie wymaga, by to drzewo podlegało prawom odmiennym od całej przyrody. Zresztą różnicy między prawami przyrody a prawami duchowemi nie potrzeba wyprowadzać rozumowaniem z abstrakcyjnej zasady, lepiej jest powiedzieć, że bezpośrednio obserwować się daje. Oto w jaki sposób nam się rzecz przedstawia.

Istota prawa przyrody jest względnie łatwa do sformułowania, zawarta jest ona w samem określeniu pojęcia prawa. Zasadza się ona przeto na jednolitości przy jednakowych warunkach. Można też powiedzieć: na stosunku stałym między dwoma lub kilkoma zjawiskami. Co można by wyrazić w sposób bardziej abstrakcyjny orzeczeniem, że prawo przyrody opiera się na kombinacyi dwóch pojęć: identyczności i stałości.

Z drugiej strony prawidła naszej czynności psychicznej częściowo odpowiadają tym samym dążeniom, i łatwo byłoby wykazać, że mikrokosmos naszych myśli rządzony jest przez prawa, które

http://rcin.org.pl