page0168

158 8. blCK.STtelK.

częścią składową jest właśnie „prawo naj wyższe “. Tem prawem jest tu związek:

Gdx — — wdy,

w którem _nG^u oznacza sumę wzajemnych przyciągań dwóch ciał niebieskich, _nw^u — prędkość średnią ruchu jednego ciała około drugiego, _J)dx^a różniczkę czasu, _vd(p^u różniczkę kąta <p, jaki opisuje promień wodzący. Prawo to, powiada Wroński, daje się uzasadnić zupełnie a priori, jest ono prawem racyonalnem; z niego zaś wynika prawo ciążenia Newtona, które jest prawem empirycznem. Późniejsza krytyka naukowa wykazała, że pogląd Wrońskiego nie jest uzasadnionym; że jego „prawo najwyższe^ pozornie ogólniejsze od prawa Newtona, nie jest takiem w rzeczy samej ²).

Opierając się na tem prawie, wyprowadza Wroński zasadnicze wzory ruchu jednego ciała niebieskiego około drugiego, znane z teoryi planet. Z nich wzór, odpowiadający trzeciemu prawu Keplera, stanowi „drugie prawo systematyczne^u („zagadnienie powszechnej, wzór zaś wyrażający związek pomiędzy prędkością, parametrem orbity i sumą mas obu ciał, ma odpowiadać „współdziałaniu celowemu^u. Oprócz tych trzech praw, stosując „prawo tworzenia^, Wroński znajduje siedm elementów uważanej teoryi ruchu. Pierwszym elementem zasadniczym i neutralnym (ćlćment neutre) jest prędkość ruchu (wiążąca czas i przestrzeń); drugim — przestrzeń, t. j. droga planety (ćlement-etre), trzecim czas (ćlćment-savoir). Z elementów pochodnych, pierwszym jest kom-binacya pierwszych dwóch zasadniczych, dająca nowe wyrażenie prędkości, drugim kombinacya pierwszego z trzecim, dająca nowy związek pomiędzy elementami ruchu. Pozostałe dwa elementy pochodne wyrażają stosunek półosi wielkiej do parametru w funkcyi prędkości i amplitudy , oraz stosunek minimum promienia wodzącego do tegoż parametru, wyrażonej w funkcyi tych samych wielkości. Nie przypisujemy znaczenia ważnego tej klasyhkacyi wielkości i wzorów i podajemy je jako przykład tego, w jaki sposób Wroński w każdem badaniu swojem stosował „prawo tworzeniaj stanowiące, zdaniem jego, drogę, na której rozwijał części swojej teoryi ³).

Metoda wywodu praw ruchu dwóch ciał niebieskich, podana przez Wrońskiego, jest interesującą głównie z tego względu, że stanowi model , według którego buduje on teoryą ruchu trzech ciał i w ogóle rachunek tak zwanych perturbacyj. Wroński oburza się na tę „barba-rzyńską^u nazwę perturbacyj , używaną w dotychczasowej mechanice niebieskiej, która, zdaniem jego, nie jest obrazem harmonii, jaki przedstawiać powinien „prawdziwy system świata^a. Ta harmonia osiąga się

http://rcin.org.pl