herudzinski5

O sposobach rozumienia socjologii wizualnej 27

tylko częścią. Analizowany jest tu świat codziennych interakcji, dotyczących istotnych kwestii dla współczesnego „globalnego” i „ponowoczesnego” świata, w którym przedstawieniowy, obrazowy ich aspekt jest niezwykle w'ażny. Podejmując próby analizowania tak szeroko zakrojonej tematyki akcentuje się tu konieczność interdyscyplinarnego podejścia, gdzie wspólny wysiłek powinien dotyczyć takich dziedzin, jak socjologia, antropologia kulturowa, historia sztuki, studia nad mediami, społeczna i kulturowa tożsamość płci i innych podejmujących zagadnienia wizualności. Ten interdyscyplinarny wysiłek, który służyć ma wygenerowaniu nowego przedmiotu badań, w zdecydowanej mierze spełniać powinien funkcje krytyczne i demaskatorskie, ujawniając ukryte treści i znaczenia zawarte w' szeroko rozumianej rzeczywistości wizualnej. Jednocześnie zaznaczyć tutaj należ}', że zapotrzebowanie na tego typu analizy wynika ze specyficznej sytuacji „ogólnokulturowej” świata „ponownezesnego”, zwłaszcza tych jego aspektów, które poddawane są refleksji postmodernistycznej. Analizując współczesną sferę rzeczywistości wizualnej, mamy do czynienia z dwoma wyraźnie zarysowującymi się zjawiskami: z jednej strony dotyczy ona rzeczy, które wcześniej, w zasadzie, swojego wizualnego aspektu nie posiadały, a z drugiej strony, dzięki możliwościom technicznym bardzo łatwo można świat obrazów poddać reprodukcji i różnym manipulacjom (zob. Benjamin 1996; Mirzoeff 1998). Innymi słowy, widzimy coraz więcej, a jednocześnie mamy coraz mniejszą pewność, czy to, co widzimy, zgodne jest z obiektem, który dany obraz przedstawia. Talde spostrzeżenia tłumaczą, dlaczego studia nad kulturą wizualną, mimo iż za centralny punkt swoich analiz obierają świat obrazów, muszą być umieszczone w znacznie szerszym kontekście i bez analizy przeobrażeń szeroko rozumianej kultury skazane są na niepowodzenie. Mamy tu często do czynienia z podejściem, gdzie z jednej strony zawarte jest założenie, że świat obrazów jest rzeczywistością, którą należy badać, ale jednocześnie wskazuje, że do obrazów należy podchodzić z dużą dozą nieufności, jeżeli chcemy traktować je jako źródło informacji.

Warto jednocześnie zasygnalizować, że informacjami przekazywanymi za pomocą obrazów' - szczególnie pod kątem ich wiarygodności i znaczenia ideologicznego - oraz wpływem, jaki wywierają one na opinię publiczną, interesowali się również historycy społeczni. Przedstawiciele tej dyscypliny nie tylko zajmują są danymi wizualnymi jako materiałem dokumentującym pewne wydarzenia historyczne, ale traktują także fotografie czy filmy jako wyraz cech mentalnych autorów zakorzenionych w określonej kulturze. W ten sposób można wytyczyć wspólny obszar badawczy, gdzie prace realizowane są pod różnymi szyldami: historii i socjologii.

Najsilniejszy jednak związek łączy socjologię wizualną z antropologią. Pierwsi jej badacze, nie uwzględniając nieznanych jeszcze wówczas zagadnień dotyczących problemu społecznego konstruowania rzeczywistości, w tym również sposobu postrzegania, starali się uwiecznić tzw. rzeczywistość