herudzinski1

Tomasz Herudziński

O sposobach rozumienia socjologii wizualnej*

Prezentowany tekst, z zamierzenia, ma charakter refleksji na temat społecznej rzeczywistości obrazu. Nie zapominając, że wizualność jest źródłem refleksji dotyczącej licznych dziedzin ludzkiej aktywności poznawczej - jak chociażby filozofii czy sztuki - poniżej chciałbym skoncentrować się na obszarze nauk społecznych, w szczególności socjologii. W sposób oczywisty wizualny wymiar rzeczywistości może być traktowany jako „środowisko życia” zarówno pojedynczego człowieka, małych społeczności lokalnych, jak i globalnych społeczeństw (funkcjonujących przy użyciu obrazów, a niejednokrotnie wyłącznie w świecie wirtualnym). Sprawia to, że już na pierwszy rzut oka można dostrzec w nim doskonały obszar badań i refleksji socjologicznej. W takiej sytuacji wręcz zastanawiające jest stosunkowo niewielkie dotychczas^{1 2} zainteresowanie tymi zagadnieniami na gruncie socjologii, a zwłaszcza współczesnej socjologii polskiej.

Tym samym chciałbym zmierzyć się z pytaniem, czym jest socjologia wizualna, jak przedstawia się jej problematyka, w jaki sposób można ją rozumieć i uprawiać? Szukając odpowiedzi zamierzam sięgnąć do genezy tej sub-dyscypliny, wskazując jednocześnie na jej związki z innymi dziedzinami nauk społecznych. Mam świadomość, że nie jest to jedyna praca poruszająca wyżej wymienione zagadnienia, dlatego też celem, który stawiam sobie

1

* Tekst ten jest nieznacznie zmodyfikowaną wersją artykułu pt. Socjologia wizualna - tożsamość dziedziny, który' ukazał się w Rocznikach Katedry Nauk Humanistycznych „Problemy Rozwoju Turystyki Wiejskiej” 2004, t. VI, s. 24-35.

2

Trzeba tu jednak zaznaczyć, że sytuacja ta ulega, w ciągu ostatniego czasu, zdecydowanej poprawne, o czym świadczą coraz liczniejsze publikacje czy rozwój o charakterze instytucjonalnym, jak np. powstanie Pracowni Socjologii Wizualnej w Instytucie Socjologii UAM w Poznaniu. Daleko nam jednak do sytuacji panującej w krajach zachodnich, gdzie pod auspicjami wizualnych nauk społecznych (oczywnście nie tylko socjologii) funkcjonują rozmaite stowarzyszenia, pisma akademickie czy' nawet kierunki studiów.