page0168

- 162 -

w skutku którego różnice wypadają więcej w szczegółach niż na ogół, raczej co do jakości, niż co do ilości przestępstw. Sprostowanie pewnych niedokładności tej statystyki, w części wynikających z niedostateczności materyału, w części, z powodu nieuchronnych w dużych rachunkach usterek i zboczeń, w’ znacznym jeszcze stopniu zredukowałoby te różnice ¹).

W stosunkach topograficznych najważniejszym czynnikiem kry-minalńości zdaje się być aglomeracya ludności; im ludność gęstsza, im więcej miast, miejsc zaludnionych i t. d ; tem więcej przestępstw, bo tem więcej powodów’ zetknięcia, rozterki, tem więcej potrzeb, tera trudniejsze a przynajmniej bardziej skomplikowane warunki życia, zgoła, o tyle mnożą się pobudki przestępstwa: „Im więcej luda, tera więcej cuda“, mówi przysłowie ²).

W związku zaś z tem, czynnikiem mnożącym przestępstwa, staje się, jakby niechcący, rozwój ekonomiczny. Powiadamy — niechcący, gdyż czynnik ten z istoty swej powinien być dodatnim, jako cywilizacyjny, więc polepszający byt raateryalny, ułatwiający warunki życia, ujmujący powodów rozterki, łagodzący namiętności, kształcący obyczajność, zgoła, umoralniający. Lecz ponieważ rozwój ten najczęściej postępuje nieprawidłowo, buduje nowe nieustalone, burząc stare częstokroć niezmurszałe, wytwarza sprzeczności, niesnaski, znamionujące ów stan przejściowy, który poprzedza krystalizacyę nowego układu rzeczy, więc korzyści jego objawiają się dopiero w lej ostatniej chwili; w długim zaś czasie, który ją poprzedzić musi, działalność tego czynnika będącego misternem narzędziem w rękach niedoświadczonego robotnika, jest raczej ujemną niż dodatnią i tem bardziej ujemną im gorętsza chwila, im niedoświadczeńsi a skwapliwsi działacze, im po-

^łj Dowód tego przywieść możemy już z tych niedostatecznych rnate-ryałów, z których tu korzystać mogliśmy. Pomiędzy guberniami Królestwa Polskiego, których cyfry są bez porównania dokładniejsze niż Zachodnich Gubernij Cesarstwa, różnica pomiędzi macimum kryminałności gub. Warszawskiej a minimum Lubelskiej wynosi tylko 33.₅°/₀, gdy pomiędzy mazi-mum gub. Witebskiej a minimum Mińskiej, aż 138 ₇%» więc przeszło cztery razy więcej. Możemy z wielkiera prawdopodobieństwem powiedzieć, że o tyle dokładniejsze są wyż przywiedzione cyfry pierwszej prowincji nad drugą.

²) Por. rozd. III.

http://rcin.org.pl