IMAG0728

MUZYKA DUDOWA

Repertuar i styl wykonawczy

Nie mamy niestety bardziej szczegółowego rozeznania na temat tego, co i jak grali dudziarze w dawnej Polsce. Pozostaje jedynie „pozazdrościć" krajom szczycącym się nutowymi zapisami dudowej muzyki sprzed XIX wieku. Przykładem jest chociażby estońska melodia taneczna z kwintowym burdonem, którą August Wilhelm Hupel zamieścił w swym wydanym w Rydze w 1777 roku dziele Topograph ischen Nachrichten voriLitf. und Ehstland (Salmen 1988: 70). Są to jednak nieliczne przypadki. Kliment Kwitka zwrócił uwagę, że dawne style śpiewu i gry zawodowych wykonawców ludowych zanikają znacznie szybciej niż style dawne w śpiewie powszechnym, a ponadto giną prawie niezbadane. Z terenów Ukrainy (w granicach do 1939 r.) nie dysponujemy ani jedną zapisaną melodią z repertuaru tamtejszych dudziarzy, cymbalistów, czy w wykonaniu tro-istej muzyki. Brakuje też dokładnych opisów sposobów gry dawnych tradycyjnych instrumentalistów, za wyjątkiem kobziarzy (Kwitka 1924:5).

O muzyce dudowej z czasów pierwszej Rzeczypospolitej możemy wnioskować jedynie ogólnie i w dużej mierze hipotetycznie, głównie zaś w oparci u o znajomość sytuacji wykonawczych, okoliczności gry. Niepełne i niepewne dane odnoszące się do budowy staropolskich dud utrudniają określanie na tej podstawie cech stylistycznych dudowej muzyki. Prawdopodobnie ówczesny dudziarski repertuar i sposób gry był podobny do współczesnego, z pierwszej połowy XX stulecia, który znamy, ale trudno określić w jakim stopniu. Zapewne stanowił część tego, co grano w minionych wiekach na innych instrumentach, na ile tylko pozwalały możliwości muzyczne i techniczne dud Praktyka instrumentalna wielu nurtów kultury muzycznej, zwłaszcza tych tradycyjnych, jest jednak w dużej mierze kwestią hipotez opartych o pośrednie przekazy. Odnosi się to także do środowiska mieszczańskiego:

O charakterze muzyki wykonywanej przez kapele cechowe, brackie i miejskie możemy wnosić z okoliczności, w jakich była wykonywana. Były to zapewne tańce, pieśni świeckie, utwory religijne, uroczyste fanfary, wykonywane w razie przyjazdu wybitnych gości do miasta, hejnały i sygnały godzin [Chaniedć 1980:72].

Dudziarze idący w uroczystych dworskich intradach, wojskowych czy miejskich pochodach grali zapewne muzykę marszową, akompaniujący tanecznikom w miejskich i uięjskich karczmach - melodie taneczne. Biorąc udział w religijnych oraz tradycyjnych obrzędach i zwyczajach, akompaniowali rytualnym śpiewom. W pewnej mierze uczestniczyli też, zwłaszcza w czasach saskich, w takich rodzajach muzyki użytkowej, jak „Tanzmtisik", „Tafelmusik" czy „Feldmusik", cieszącej się popularnością na zachód

412 Muzyka dudowa