page0169

METODA NAUCZANIA. I67

w tym obowiązku uczniami starszymi, którzy z nowicyuszem przechodzili niektóre z lżejszych dialogów, jakby umyślnie dla tego celu napisanych. Jest to domysł mój tylko, ale opieram go na tern, że już przed Platonem w szkołach niższych czytywano text jaki, a potem

0    nim rozprawiano. Jest to samą naturą rzeczy wskazana metoda, bo młody, niewprawny umysł nie może z uwagą słuchać długich-oderwanych wykładów. W szkole Dionizego, u którego Platon uczył się za młodu, kilku uczniów dysputuje o problemie jakimś, przeczytanym w Anaxagorasie (czy Enopidesie) 1 pomagają sobie wykreślaniem różnych figur matematycznych. Oczywiście nauczyciel wpierw przeczytał im text odnośny¹).

Jest także zrozumiałem, że uczniów zdolniejszych, dostatecznie przygotowanych, zabierał Platon na trudniejsze dyskusye. Ulubioną Sokratesa metodę tak sobie przyswoił, że stała się jemu jakoby drugą naturą, a rozprawianie za pomocą krótkich pytań 1 odpowiedzi uważał za skuteczniejsze do udzielania innym nowych prawd, niż długie, krasomówcze wykłady. Twierdził nawet, że mówcy, jak książki, nie umieją odpowiadać ani pytać²). Szukał zatem innej mowy (Xóyoę), lepszej i potężniejszej od tych, które wygłaszają mówcy, lub które czytac można w książkach; mowy któraby razem z wiedzą zapisywała się w duszach słuchaczy, a nauczała ich wedle potrzeby bronić się, mówić lub milczeć³). Ta mowa lub właściwie rozmowa (rkźXoyo;), podająca nietylko wynik ostatni pracy duchowćj, lecz główne chwile jćj rozwoju, po przez trudności

1    zarzuty, napotykane na drodze, wydawała się filozofowi tak doskonałą formą, że prawie wszystkie dzieła swoje według niej ułożył, nie dla względów tylko artystycznych, bo te często były jćj przeciwne; lecz dla wymagań metody naukowćj, jaką on pojmował. Rzeczywiście dialog platoński, jak każdy utwór piękny, jest

*) Zob. dialog Amatores p. 132 (drukowany zwykle wśród platońskich).

²) Prot ag. p. 329 a: co-j-sp (2i(jXła ou8sv syouow oute ajrozpwasłtat oi~s autof Epsa&ai. Porówn. ibid, p. 3340: >0 Protagorasie, jestem człowiek bez pamięci, a gdy kto prawi długie rzeczy, zapominam, o czera była rnowa. Jakbyś wiec postępował ze mną, gdybym był trochę głuchy 1 chcąc ze mną rozmawiać, uważałbyś za potrzebne, głosnićj odzywać się do mnie, niż do drugich, tak i teraz, spotkawszy się z człowiekiem bez pamięci, rozdziel odpowiedzi na kawałki i zrób je krótsze, jeżeli mam zdążać za tobą.« Zob. także Gorg. p. 449 b.

^s) Phaedr. p. 276: oę (i. e, Xóyo;) ixst’ ^JaanrjpLrję ypiępE^at sv "rij ~ou [Aayfra-vovToę etc. Porówn. ibid. p. 276 e.

http://rcin.org.pl