page0184

174

Idealizm.

Idealizm jest systematem bardzo zawiłym, zmieniającym się prawie u każdego uczonego, bardzo wielokształtnym a zatem nader trudnym do roz-trząsnięcia.

Starożytny hylozoizm, monadizm Leibnitza i nowy panpsychizm M. Stronga są tylko formami różnemi tej samej doktryny. Podobnie jak spiry-tualizm, z którym łączy się wieloma węzłami, idealizm jest filozofią wyrażającą pewne lekceważenie dla materyi; ale myśli, które schroniły się w tej filozofii tak są różnorodne, że zdradnem byłoby chcieć określić je pobieżnie.

W idealiźmie spostrzedz można pewną liczbę twierdzeń służących za podstawę temu systema-towi. Żadno z tych twierdzeń, ściśle mówiąc, nie jest dowiedzione, ani nie może być dowiedzione ; ale posiadają one bardzo różne stopnie prawdopodobieństwa i z tego powodu będziemy je wyróżniać.

Wśród tych twierdzeń są takie, z któremi już spotkaliśmy się w naszem studyum o określeniu wrażenia, inne będą dla nas nowe.

1) Oto naprzód twierdzenie, które zdaje się bezpośrednio wynikać z faktów i które było długo dla idealistów pozycyą obronną. Można wyrazić je w dwóch słowach esse est percipi.

Wychodząc z założenia, że ilekroć stwierdzamy istnienie świata zewnętrznego, znaczy, że go postrzegamy, idealiści przyjęli, że ten świat zewnętrzny dzieli ściśle los naszego postrzegania, że

http://rcin.org.pl