page0191

ETNONIMY. NAZWY NARODOWOŚCI. NAZWY MIESZKAŃCÓW

rawianka : Morawianin : Morawy; bezsufiksalnym formom męskim odpowiadają żeńskie na -ka, np. Arabka : Arab : Arabia; Szkotka : Szkot : Szkocja. Sufiks -ka występuje też w postaci rozszerzonej, np. Belgijka : Belg : Belgia; Greczynka // Greczka : Grek : Grecja. Nazwy narodowości występowały w przeszłości w różnych wariantach morfologicznych, np. Anglik, Angielczyk; Arab, Arabin, Arabianin, Arabczyk; Fin, Finland, Fin-landczyk; Morawianin, Morawiec, Morawczyk; Tatar, Tatarzyn. Współcześnie zarówno nazwy narodowości, jak i nazwy mieszkańców państw oraz krajów podlegają standaryzacji. Obowiązującą pisownię i brzmienie nazw, formy liczby pojedynczej i mnogiej rodzaju męskiego i liczbę pojedynczą rodzaju żeńskiego podają słowniki ortograficzne oraz publikacja „Polskie nazewnictwo geograficzne świata" (1959).

Oprócz nazw mieszkańców związanych z nazwami narodowości oraz derywowanych od nazw państw i krajów występują inne grupy nazw mieszkańców, np. od nazw kontynentów: Europejczycy, Europejczyk, Europejka : Europa; Afrykanie, Afrykanin, Afrykanka : Afryka; od nazw prowincji: Małopolanie, Małopolanin, Małopolanka : Małopolska; od nazw miast: Krakowianie, Krakowianin, Krakowianka : Kraków; Poznaniacy, Poznaniak, Poznanianka : Poznań; Wiedeńczycy, Wiedeńczyk, Wiedenka : Wiedeń; od nazw wsi: Świątniczanie, Świątniczanin, Swiątniczanka : Świątniki itd. W ogólnych zarysach problematyka słowotwórcza nazw mieszkańców należących do różnych klas jest podobna, jednak poszczególne typy są w swoisty sposób zróżnicowane.

Opozycja swoi-obcy stojąca u początków wyłaniania się nazw etnicznych i działająca później przy tworzeniu nazw grup terytorialnych objawia się też niekiedy w nazwach narodowości, które wtórnie obrastają w stereotypowe konotacje semantyczne (Pisarkowa 1976).

BIBLIOGRAFIA (WYBÓR)

Bystroń J. S., (1915) 1995, Nazwy i przezwiska grup plemiennych i lokalnych, (w:) J. S. Bystroń, Megalomania narodowa, Warszawa, 63-108.

G o 1 ą b Z., 1977, Nazwa etniczna Serbowie (sch. Srbi, gluż. Serb ja // Serbjo) na tle etnonimii słowiańskiej, (w:) Zbornik Radova povodom 70. godiSnjice żivota akademika Jovana Vukovića, Sarajevo, 109-119.

Jakus-Borkowa E., 1992, Etnonimy a nazwy etniczne z sufiksem -*jan- II-*en- w zachodniej Słowiariszczyźnie, Uniwersytet Gdański, Filologia Polska, Prace Językoznawcze 16, Gdańsk, 135-146.

Karpiuk M., 1986, Staropolskie nazwy krajów egzotycznych (Afryka, Ameryka, Azja — przegląd derywatów), Onomastica 30, 147-158.

187