page0192

184

Rodna — Rodzaj

niowo-zachodniego wybrzeża Azyi Mniejszej odległa, zajmuje 21¹/₄ mil kwadratowych przestrzeni, ma ośm mil długości na trzy mile szerokości, Wedłng podania najprzód była zamieszkaną przez Telchinów i Heliadów czyli potomków bożka słońca, następnie zaludniona przez Fenicyjan i Kreteńczyków. W najdawniejszym czasie wyspa ta tworzyła rzeczpospolitą pochodzenia doryckiego, ze znaczną potęgą morską, zakładała osady w Sycylii, Włoszech i w Hiszpanii. Prawa morskie Rodyjczyków z powodu trafnej swej doniosłości, uważane były w starożytności za podstawę prawa międzynarodowego morskiego na całej przestrzeni morza Śródziemnego; w niektórych wypadkach nawet obecnie do nich się odwołują. (Lex Rhodia de jactu). Za Alexandra Wielkiego wycpa ta uległa przemocy Macedońskiej; po jego śmierci wyswobodzona, wkrótce otrzymała dobrobyt i potęgę. Rządząc się roztropnemi ustawami, zachowała swą niezależność przez długi przeciąg czasu; Rzymianie oddali w jej posiadanie Ka-ryję i Lycyję. Jednakże później obudziła się nieufność i zawiść Rzymian; odjęto jej najprzód posiadłości w Azyi Mniejszej, a następnie za panowania Wespazyjana straciła wolność i prawo rządzenia się własnemi ustawami. Stolica tej wyspy stała się głównem miastem prowincyi rzymskiej, utworzonej z połączenia wysp pobrzeźnych, a Rodus od tego czasu dzielił losy państwa rzymskiego. W Wiekach Średnich dopiero otrzymał znowu pewne znaczenie. W j. 651 Kalif Moawijah zagarnął wyspę tę pod swe panowanie. W następstwie wojen krzyżowych, przeszedłszy znów w posiadanie Chrześcijan, oddana została w r. 1309 po utracie Palestyny na własność zakonu rycerzy Ś. Jana, ztąd członkowie jego przyjęli nazwisko rycerzy rodyjskich. Zakon nie mogąc się opierać dłużej natarczywej napaści sułtana Solimana, w roku 1522 opuścił Rodus i przeniósł się na wyspę Maltę. Obecnie Rodus jest posiadłością państwa tureckiego, siedliskiem paszy i arcybiskupa wyznania greckiego; liczy 20,000 ludności, z której 14,000 Greków i około 500 Żydów, i należy do zarządu gubernatora wysp archipelagu. Dla obfitości gęstych lasów jest jednem z głównych miejsc budowy okrętów floty tureckiej; zresztą prowadzi znaczny handel wywozowy winem, zbożem, oliwą, drzewem, bawełną, owocami połu-dniowemi, woskiem, miodem i t. d. Wyspa ta przerżnięta łańcuchem gór wulkanicznych, była kilkakrotnie nawiedziona trzęsieniem ziemi, najgwałtowniej w ostatnim czasie w r. 1851. — Główne miasto Rodus, na północno-wschodniej stronie wyspy, z dwoma portami, z których mniejszy był dostatecznie obwarowanym i zabezpieczonym, słynęło w starożytności kolosem rodyjskim, później zaś szkołą retorów, założoną przez Eschinesa CAischines) wr. 324 przed Chrystusem. Obecnie liczy około 10,000 ludności, w części Turków*, w części Greków i jest opasane dwoistą fossą i trzema wałami. Porówmaj, Ross, Reise mich Koss, Halik arnassos, Rhodits und der Insel Cypern (Halla 1852).

R0dnŚ| w okolicach Siedlec na dawnem Podlasiu zachowuje się zwyczaj, że w drugi dzień Zielonych Świątek, gromada chłopców pędzi wołu, na którym przywiązany bałwan, wypchany słomą, w siermiędze, czapce i botach. Wół bieży przez wieś, a wszyscy obecni wołają Roduś! Roduś! Zwyczaj to starożytny, ale znaczenia jego wieśniacy nie umieją wytłomaczyć. K. Wl. W.

Rodzaj, ze względu na płeć wszystkie istoty organiczne dzielą się na istoty męzkie, mające narzędzia płciowe męzkie czyli samcze i na istoty żeńskie, mające narzędzia płciowe żeńskie czyli samicze, ob. Pled.

Rodzaj, w grammatyce jest troisty: męzki (genus masculinum), żeński (genus femininum) i niejaki (genus neutrum), a zależyo zęścią od znaczenia (mąi, żona, dziecię), częścią od zakończenia (pożar, farba, pole). Do rodzaju imion: