page0193

— 170 —

lam używano, gdzie inne środki nie wystarczają. Są one nadzwyczajnymi środkami wychowawczymi, lekarstwami, które mają usunąć materyę choroby z duchowego życia dziecka, a jego moralną siłę podnieść i wzmocnić. Powinny być przeto a) rzadko używanemi, inaczej tracą swój skutek i szkodzą raczej, aniżeli pomagają; dalej b) powinne być indywidualne, zastosowane więc do cielesnej i duchowej konstytucyi; dlatego niech zwąża wychowawca na wiek, płeć, siłę, pojęcie, dotychczasowe traktowanie i t. p.; c) naturalne, to znaczy powinny odpowiadać poszczególnym czynnościom, jako naturalny skutek onychże; kłamstwo winno być ukarane niedowierzaniem, szczerość zaś nagrodzoną pełnem zaufania postępowaniem; niesforny niech sam pozostaje i t. p.; d) sprawiedliwe, t. j. do jakości czynu zastosowane. Wystrzegać się należy, ażeby małych uchybień nie karać za ostro i nie chwalić zanadto małoznacznych czynów; to spaczyłoby moralny sąd dzieci; e) bezpareyalne, t. j. dla wszystkich dzieci jednakowa. Nic bardziej dzieci nie zraża, a dla nauczyciela nic nie jest bardziej falalnem jak rozmaita miara w szkole. Hezparcyalność jest oznaką człowieka z charakterem; pareyalność niedołęgi.

5. Nagroda i kara są tak wielkiego znaczenia dla skutecznej działalności nauczyciela w szkole, że wymagają jeszcze specyalnego omówienia.

1. Nagroda.

1.    Przez nagrodę rozumiemy owe środki, jakich wychowawca umyślnie używa do obudzenia chęci, ochoty, ażeby przez to wzmocnić moralną siłę dziecka i dobre poprzeć.

2.    Przedmiotem nagrody powinna być tylko moralnie dobra czynność, ale znowu tylko taka, która połączoną jest z osobliwszemi trudnościami, a przez to wymaga większego natężenia. Powinna być pobudką i ukrzepieniem siły woli Nie powinny być zatem wynagradzane talent, szczęśliwa pamięć, albo nawet cielesne przymioty, pochodzenie i t. p., lecz tylko to, co w czynności dziecka jest samodzielnem: pilność, uwaga, dobre zachowanie się i t. p. Nawet pochwała nie powinna być skierowaną do ucznia jako takiego, lecz tylko do tego, co specyalnie jest pochwały godnem jak: zadania, które

*

http://rcin.org.pl