page0225

217

Sejmy

ryczne losy dwóch Familiij są podobne do siebie. Kiedy wymarli założyciele wielkiej Familii, książęta kanclerz i wojewoda ruski, polityka jej została i zawsze w Familii przewodniczyli Lubomirscy, a mianowicie Stanisław, marszałek wielki koronny, zięć wojewody ruskiego. Kiedy Zabiełłów nie stało, zwierzchnictwo szlachty żmudzkiej wziął spokrewniony z nimi blisko Szymon Sy-ruc, naprzód miecznik litewski, a potem kasztelan witebski. Nie szkodziło nic sejmowi, jeżeli zerwało się wiele sejmików, obradował z posłami obecnymi. Zdarzało się nieraz, że kiedy sejmik zerwano, król, który chciał dojścia obrad publicznych, drugi zwoływał; robił tak Zygmunt I, jak August III. Ale nie-zawsze wskórali, za Augusta rwały się i te drugie sejmiki. Szczególny przywilej miały województwa pruskie, że nie wybierały posłów, ale każdy obecny na generale pruskim mógł jechać jako poseł do Warszawy. Generału nie było jednak, gdy zerwał się którykolwiek •sejmik województwa, wtedy i posłów na sejmie z Pruss nie było. Mógł sic też zerwać z kolei i generał, który zbierał się kolejno w Malborgu lub Grudziążu. Tak więc np. w przeciągu czasu 1712—1730 wszystkie sejmy odbywały się bez posłów pruskich. Przeciwnie w innych bywało czasach. Gdy sejmiki województw koronnych i litewskich się rwały, a pruskie dochodziły, gdy za dobrej woli, przyjeżdżała na sejm posłów pruskich ogromna liczba, zdarzyło się nieraz, że prawie połowę sejmujących składali prusacy. To dało powód w dobie stanisławowskich reform do ograniczenia prawu pruskiego. Stanęła konstytucyja, że 40-tu tylko posłów jechać może na sejm z trzech województw. To daje miarę jak z owego przywileju korzystali niegdyś Prusacy. Średnią liczbą przypuszczało się na województwa po sześciu posłów. Na trzy tedy pruskie wypadałoby 18-tu, tymczasem pozwalano według tego stosunku, im na więcej, jak dwa razy tyle. Tern pogłaskaniem przywileju chciano uspokoić Prusaków, że zachowano im stanowisko jeszcze wyjątkowe. A chociaż to był przywilej kosztem innych ziem i województw, samoluDna prowincyja i tak gniewała się okropnie na to ograniczenie prawa swojego, płakała po stracie swojej wolności, która wdększą być miała od innych i kosztem innych wynagrodziło się jej to znakomicie, bo w lat ośm potem poszła za to używać wolności pod rządem, który i na jednego posła nie pozwolił. Niesłychane to było zaślepienie prowincyi w przeddzień samego upadku. Samolubstwo pruskie podnosiło i utrzymało zasadę, że nieobecność posłów pruskich w niezem nie może zbliżać prowincyi, która na sejmikach relacyjnych zachowała sobie wszelką wolność przyjęcia lub odrzucenia uchwalonych na sejmie konstytucyj. Tak więc to co w innych województwach koronnych i czasami występowało jako wyjątek, tutaj podnosiło się zasadą; generał był jakby kontrollą, wyższą instancyją sejmu, w tern co się dotyczyło prowincyi: w takim razie po cóż cały związek z Koroną? poco jechać na sejmy koronne posłom z Pruss? Prowincyja ta zawsze wyzyskiwała Rzeczpospolitą, brała od niej wszystkie korzyści, nie pisała się zaś na żadne ciężary. Inflanty także były poniekąd w wyjątkowym położeniu. Kiedyś trzy województwa w nich miała Rzeczpospolita: wendeńskie, parnawskie i dorpackie. Od pokoju Oliwskiego został sic przy Polsce kawałek dyneburgski ziemi inflanckiej. Sześciu posłów było za wiele na tak szczupły kawałek ziemi, a jednak województwo musiało mieć prawa swoje równe innym. Nie od ludności, ale od województw u nas wybierano posłów, ztąd niedobry był stosunek ziemi do jej reprezentacyi. Otóż podług prawa z r. 1674, dwóch posłów obierano z In-flant, obywateli miejscowych, dwóch z koroniarzy i dwóch z Litwy. Kto się nie mógł gdzie na poselstwie domieścić, uciekał się do Inflant i tam przecho-