page0231

227

Nalejmy na proch zwykłej wody, a ta zabierze odrazu saletrę pozostawiając węgiel i siarkę; do tej pozostałości dolejmy dwusiarczku węgla, znów rozpuści się siarka, a pozostanie tylko węgiel. Spróbujmy jednak użyć magnesu jak najsilniejszego przy siarkanie żelazowym, a przekonamy się, że wszelkie wysiłki nasze, aby oderwać atomy żelaza, spełzną na niczem. Gdy zaś pomieszamy czysto mechanicznie sproszkowaną siarkę z opiłkami żelaza, wówczas magnes wydobędzie bez trudu opiłki żelaza z mieszaniny. Otóż cechą charakterystyczną ciała, utworzonego przez syntezę chemiczną, jest, iż staje się ono w sci-słem słowa znaczeniu jednorodne, dalej, że nabywa nowych własności, które nieraz nie mają nic wspólnego z własnościami pierwiastków składowych, nadto, że połączenie musi się odbyć z uwzględnieniem powinowactwa, ciężarów i wartościowości pierwiastków, a wreszcie, że następuje uwolnienie ciepła w większej lub mniejszej ilości. Przy mieszaninie mamy prostą juksta-pozycyę stosunkowo dużych cząstek, a własności mieszaniny są wypadkową własności ciał zmieszanych. Ciałem przez syntezę chemiczną utworzonem jest np. sól kuchenna Jej własności są całkiem różne od własności jej składników: chloru i sodu; chlor bowńem jest gazem żółtym, odbarwia i reaguje chemicznie bardzo silnie; natomiast sód jest metalem, ma połysk szaro srebrny, jest lżejszy od wody i rozkłada ją w zwykłej temperaturze. Podobnie ma się rzecz z wodą, która powstaje z połączenia tlenu i wodoru, gazu bezbarwnego, bezwonnego, dającego się skraplać w —220° C przy równoczesnem obniżeniu ciśnienia ze 180 do 40 atmosfer.

Z dwóch atomów wodoru i 1 atomu tlenu, a więc z 2 gazów, powstaje pod działaniem iskry elektrycznej nowe ciało, i to ciekłe. Jakżeż mamy pojmować te narodziny wody? Jeżeli atomy, wchodzące w związek, mają zachować swe własności, jak się tego domaga atomizm mechanistyczny, to czemuż te własności nie objawiają się po dokonanej syntezie? Czyż można pogodzić pozostanie tych własności, które w myśl hypotezy atomizmu mechanistycznego, są tylko modyfikacyami energii ruchu, z utratą tejże energii w czasie łączenia się pierwiastków, energii, objawiającej się we formie zjawisk termicznych, elektrycznych, optycznych? Łatwo to powiedzieć, że atomy ulegają zmianom wewnętrznym, że ich ruchy się neutralizują, wskutek

http://rcin.org.pl

16*