page0239

229

zasadza się na tłomaczeniu całokształtu wrażeń przez poszczególne wrażenia wzroku, dotyku, zmysłu mięśniowego, w których analiza widzi pierwiastki i źródło pojęcia ruchu: otóż te poszczególne wrażenia nie mają większej wartości objektywnej niż wrażenia węchu, smaku, słuchu. Odnośnie do bodźca zewnętrznego, którego istotę wewnętrzną przeniknąć chcemy, są one zarówno radykalnie fałszywe.

Jest pewna liczba osób, które pomyślą, że unikają naszego wniosku, bo nie przyjmują naszego punktu wyjścia. Istnieje rzeczywiście kilka systemów, które utrzymują, że świat zewnętrzny znamy bezpośrednio, bez pośrednictwa tego tertium quicł, którem ma być wrażenie. Najprzód, spirytyści przekonani są, że dusze odcieleśnione mogą być świadkami życia ziemskiego, a zatem postrzegają bez wstawiennictwa narządów. Z drugiej strony, auto-rowie niemieccy niedawno utrzymywali przy pomocy ciekawych rozumowań, że specyficzna energia naszego układu nerwowego, nie przekształca bodźców i że wrażenia nasze są wiernemi kopiami tego, co je powoduje. Wreszcie rozmaici filozofowie: Reid, Hamilton a w naszych czasach Bergson, umysł głęboki i subtelny, przyjąć chcieli, że przez bezpośrednie uchwycenie znamy przedmioty bez tajemnic, tak, jak są. Przyjmijmy to, a jednak w ni-czem nie zmieni to naszych wniosków. Oto przyczyny.

Powiedzieliśmy już, że żaden rodzaj naszych wrażeń, czy to będą wzrokowe, czy dotykowe, czy mię-

http://rcin.org.pl