page0309

NAZEWNICTWO MIEJSKIE

tj. nazwy w postaci przymiotnika na -ska, -cka. Wynikiem takich przekształceń słowotwórczo-kategorialnych są też zaburzenia fleksyjne. Na przykład potraktowanie nazwy ul. Sienkiewicza jako przymiotnikowej, czyli takiej samej jak ul. Słowicza, pozwala następnie odmieniać ją według paradygmatu przymiotnikowego, a więc: mieszkam na Sienkie-wiczej — mieszkam na Słowiczej. Inny przykład: ulica Żwirki w Warszawie bywa odmieniana jak forma liczby mnogiej, a więc: mieszkam na Żwirkach. Podobnie ul. Kajki bywa odmieniana niezgodnie z jej poprawną gramatyką, a więc: czy ten autobus jedzie Kajkami lub Kajką; czy pani wysiada na Kajce lub na Kajkach. Powyższe przytoczenia nie należą do „wiecha" ani nie są żartami słownymi, lecz występują w autentycznej komunikacji społecznej. Podkreślić trzeba, że mają one charakter doraźny i ograniczony zasięg używalności, niemniej ilustrują zjawisko trwalsze, jakim są trudności związane z opanowaniem intelektualnym i językowym współczesnego nazewnictwa miejskiego.

D. Gramatyka nazw miejskich odznacza się szczególnymi właściwościami, u których podłoża leży formalna niestałość podstawowej struktury nazewniczej, a to uzewnętrznia się w kontekstach składniowych. Należy pamiętać, że w strukturze nazw miejskich, zwłaszcza traktów, eliptyczność ma charakter powierzchniowy. W świadomości mówiących (i słuchających), nawet jeżeli posługują się konstrukcjami eliptycznymi, stale jest obecna pełna konstrukcja i zgodnie z nią używane są w tekście komunikatu postaci struktury eliptycznej. Oto ilustracja: 1. Struktura eliptyczna Sewerynów (nazwa ulicy o postaci rzeczownika w dopełniaczu) łączy się w miejscowniku z innym przyimkiem niż identyczna co do pochodzenia i postaci nazwa miejscowa Kraków, tj. na wobec w, o czym decyduje nieobecny w danym konkretnym użyciu człon ulica; 2. W zdaniu: Dowcip jest wąska i krótka formy przymiotników odnoszą się do nieobecnego członu ulica, nie zaś do obecnego, reprezentującego całą strukturę członu B, który ma formę rzeczownika w rodzaju męskim.

Pełnej odmianie podlega człon A, jako apelatywny składnik struktury nazewniczej, stale odczuwany jako taki przez użytkowników. Przy posługiwaniu się pełną strukturą (A + B) obok odmieniającego się członu A stoi odmieniający się lub nie odmieniający się człon B. Na ogół regularnie odmieniany jest człon B o postaci przymiotnikowej, tj. Dobra, Polna, Zakroczymska, Zakolna, Obozowa. Więcej wahań i nieregularności obserwuje się w odmianie struktur o rzeczownikowej postaci członu B, odmienianych lub nie odmienianych, a niekiedy odmienianych według niewłaściwych paradygmatów, co wynika z doraźnych przekształceń

305