page0301

NAZEWNICTWO MIEJSKIE

przykłady przechodzenia nazw z jednej kategorii do innej, na przykład z kategorii nazw terenowych do kategorii nazw ulic, czemu towarzyszą zmiany formalne. Z innych częstych zjawisk charakteryzujących NM należy wymienić: a) ginięcie nazw związane z administracyjno-urbanis-tycznym i terytorialnym przekształcaniem aglomeracji, oraz b) zastępowanie jednych nazw innymi, co zazwyczaj wiąże się ze zjawiskiem koniunkturalizmu politycznego, znanym w nazewnictwie miejskim od połowy XIX w., a więc występującym od czasu powstania typu nazw pamiątkowych.

Natomiast ustabilizowanymi regułami w NM jest kontynuowanie semantycznych i strukturalnych typów nazw, od dawna ukształtowanych. Stale wzbogaca się zatem głównie inwentarz leksykalny systemu. Czasy najnowsze przyniosły również pewne uzupełnienia w klasie reguł, czyniąc niejako wyłom w zasadzie zamkniętości systemu. Przede wszystkim rozszerzyła się formuła nazw pamiątkowych: oprócz nazw od nazwisk wybitnych postaci licznie pojawiły się nazwy upamiętniające wydarzenia i fakty historyczne. Część tych ostatnich, zwłaszcza jeżeli mają charakter koniunkturalny, ma nietrwałą pozycję w systemie NM, przy tym zazwyczaj nie jest powszechnie akceptowana przez użytkowników. Rozwinął się też znacznie, szczególnie w grupie punktów, typ nazw okazjonalnych i intencjonalnych, bez motywacji onomastycznej, niejako z nadania pojedynczych właścicieli obiektu, np. Bar Piotruś, Kawiarnia Monika, Sklep Figura, Fryzjer Grażyna. Warto odnotować fakt coraz liczniej pojawiających się nazw punktów, zwłaszcza sklepów, barów, kawiarni, restauracji, typu U Bartka, U Agnieszki — nawiązującego do nazewnictwa dawnych wieków.

Natomiast ginie w polskim nazewnictwie miejskim typ nazw o postaci wyrażeń przyimkowych, reprezentowany licznie w materiale historycznym, np. ulica Do Bonifratrów, ulica Do Kamiennych Schodków, ulica Ku Bielmowi, ulica Między Murami, ulica Przez Chmielnik, ulica Przy Okopach. Ten typ jest mało produktywny we współczesnym polskim nazewnictwie miejskim, nazwy dawne zaś przeważnie uległy zmianom strukturalnym połączonym z adiektywizacją, mamy zatem nazwy: Bonifraterska, Bielińska, Chmielna bądź Międzymuma, Przyokopowa. Należy jednak podkreślić, że istnieją różnice co do stopnia zachowania nazw w formie pierwotnej w poszczególnych polskich miastach, np. w Krakowie zachowało się więcej nazw o strukturze wyrażeń przyimkowych niż w Warszawie. Niezależnie od tego polskie nazewnictwo miejskie ma ich bardzo mało w porównaniu z nazewnictwem miast czeskich.

297