page0289

NAZEWNICTWO MIEJSKIE

W społecznej przestrzeni miejskiej widoczne są właściwości uniwersalne, jak również cechy odrębne, charakteryzujące miasta poszczególnych krajów. Tak na przykład silnie rozbudowana symbolika, znamionująca tradycyjne miasta chińskie (np. stosunek do przodu i tylu), nie miała odpowiedników w miastach europejskich. Na tym tle w średniowiecznych miastach europejskich, a zwłaszcza polskich, hierarchiczność w układzie elementów przestrzennych miała w większym stopniu charakter funkcjonalny niż reprezentacyjny czy prestiżowy. W późniejszych epokach nastąpiły w tym względzie pewne zmiany. Mimo to historyczne zmiany w układzie przestrzennym, zabudowie miast i w organizacji życia mieszkańców, tak przecież znaczne, nie zatarły przez wieki istoty relacji między człowiekiem a podstawowymi komponentami przestrzeni miasta. Prestiż centrum jest nadal mocno ugruntowany, zarówno w sensie wertykalnym (wysoko — nisko), jak i w sensie horyzontalnym (blisko — daleko). W związku z tym pozostaje również widzenie relacji między elementami przestrzeni. Ukształtowane w takim widzeniu rzeczywistości schematy mentalności owe kreują otaczający świat między innymi za pośrednictwem nazw, które odtwarzają zasady układu przestrzennego.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ NAZEWNICTWA MIEJSKIEGO

Przeważająca liczba polskich miast rozwijała się w sposób ewolucyjny. Często organizmy miejskie tworzyły się niezależnie od nadawanego im prawa lokacyjnego, a ich zaczątkiem były podgrodzia o charakterze handlowym oraz targi, najpierw niestale, z czasem przekształcające się w osady z osiadłą ludnością. Później rozwinął się typ miast aglomera-cyjnych, to znaczy organizmy miejskie, które stopniowo rozszerzały swoje obszary przez przyłączanie do nich okolicznych miejscowości. Historycy utrzymują, że polskie miasta przeważnie rozpoczęły swoje dzieje w IX i X w., aż do XIII w., natomiast prawa miejskie uzyskiwały w XIII, XIV i XV w.

Co się tyczy nazw miejskich, to pojawiły się one z pewnym, niekiedy znacznym, opóźnieniem w stosunku do daty uzyskania przez miasto praw, nadających mu status odpowiedni do potrzeb społecznych, gospodarczych, politycznych i kulturalnych. I tak na przykład, na podstawie zachowanych i zbadanych dokumentów zawierających nazwy obiektów miejskich, możemy stwierdzić, że pierwsze zapisy nazw

285