page0317

NIECHĘĆ DO WYMOWY. 315

grecki był tyle słuchany, ile zdołał posłuszeństwa wydobywać z podwładnych skutkiem swej wymowy. Armia była poniekąd miastem wędrującem, w którem wódz co chwila musiał wymową przekonywać żołnierzy. A w położeniu ówczesnem sądów i prawodawstwa ateńskiego, mógł obywatel niewinny stracie mienie i życie, jeżeli nie był wymownym lub nie miał doradzców wymowmych. W takich warunkach odwodzić ludzi porządnych od zabierania głosu w sprawach publicznych lub prywatnych , znaczyło ich samych oddać w ręce rzezimieszków a miasto na łaskę i niełaskę warchołów. Tego umysł dojrzały przecież pragnąć nie mógł; tylko miody i niedoświadczony, nie umiejący opanować słusznego oburzenia, niszczy zamiast naprawiać, rozwala zamiast podpierać. To też później stanie się Platon wyrozumialszym, uznawszy n. p. w »Gorgiaszu« wszystkie korzyści, płynące z wymowy politycznej i prawodaw^rczej ^l). Po Fedrosie ogromny to postęp, a jak w piśmiennictwie, pomimo pessymizmu lat młodocianych przeznaczonem mu było rozpocząć erę nową szeregiem arcydzieł prawdziwych, tak samo dziwmem zrządzeniem losu z jego szkoły wyszedł niejeden mówca tęgi i polityk ²), a nawet najlepszy, dotąd nieprzewyższony wykład retoryki. Albowiem Arystoteles, już za życia mistrza, z wacikiem powadzeniem miewając odczyty o wymowne, później teoryę jej skreślił w dziele pomnikowem, które dziś jeszcze słusznie jest podziwianem. A nie jest jego zasługą najmniejszą, że rozwija zasady, wyłożone w Fedrosie *).

W istocie Platon, choć odmawia w zasadzie retoryce właściwej możności istnienia, żąda jednak od niej mnóstwa rzeczy słusznych, od których usuwali się sofiści i demagodzy, a które wystarczają , aby zapewnić jej byt samodzielny i działanie dobroczynne. Bo dla czego mówca nie miałby pamiętać, że słowa jego mogą bye źle zrozumiane a jego wywody sprawić zgorszenie ? dla czego nie miałby on znać dokładnie przedmiotu, o którym prawi lub oceniać doniosłości czynów, do których wzywa? dla czego nie miałby posiadać

^x) Uwydatnimy przy rozbiorze Gorgiasza różnice tych poglądów.

²) Zob. str. 208. Oprócz tego porówn. Zeller’a Philos. der Griech, II, 1 p. 422 (4e wyd.) i Blass’a aitische Bereds. III, I. p. 12 (2e wyd.).

^s) Dobrze wyjaśnił ten szcz.egól L. Spengel w Rozpr. Akad. bawars. Tom VI cz. 1, p. 466 sq.

http://rcin.org.pl