page0355

347

Sexagessima — Sextans

niegdyś wielu chrześcijan zaczynało post na dni sześćdziesiąt przed Wielkanocą. Synod orleański r. 545 używa już nazwiska sexagezymy, równie jak sakramen-tarze Gelazego i Grzegorza.    L. R.

Sexcyjusz (Sexttus), rodzina w starożytnym Rzymie, do której należał Lucyjusz Sexcyjusz (Lucius Sextius), przez dziesięć kolejno lat wspólnie z Rajem Licynijuszem trybun ludu, a r. 366 przed Jezusem Chrystusem najpierwszy konsul plebejusz. Kajus Sexcyjusz będąc konsulem walczył r. 124 przed Chrystusem z Rajem Rassyjuszem Longinem, oraz będąc prokousulem w południowej Gallii Traijsalpińskiej, której Rzymianie wówczas zaczęli podbój, walczył pomyślnie przeciwko Arwernom i Salluwijanom ligurskim. Nieopodal od ciepłych źródeł, gdzie ich pokonał, założył r. 122 przed Chrystusem, miasto zwane od niego Aąuae Secctiae, dzisiejsze Aix.—Publijusz Sexcyjusz (może właściwiej Sescyjusz, Sestius), czynny był r. 63 przed Chrystusem przeciwko Ratylinie, jako kwestor konsula Raja Antonijusza, któremu towarzyszył następnie do jego prowincyi Macedonii. Będąc r. 57 trybunem iudu, działał wspólnie z Milonem za Cyceronem przeciwko Rlodyiuszowi, któryto ostatni wywołał w roku następnym na Sexcyjusza skargę o przekupstwo przy wyborach i o gwałt, w czem jednak bronił go Cycero w zachowanej dotąd mowie z pomyślnym skutkiem. Po preturze zarządzał r. 53 Sycyliją i później od Pom-pejusza przeszedł na stronę Cezara.    F. //. L.

S6Xt£l, godzina kanoniczna mniejsza, przypadała na dzisiejsze południe. Nabożeństwo na tę godzinę składa się z hymnu, trzech psalmów i modlitwy.

5- ty Atanazy wspomina, że wiernr w tej godzinie odprawiając nabożeństwo, śpiew ali psalmy ze łzami przypominając ukrzyżowanie Zbawiciela.

Sextans, narzędzie głównie używane do spostrzeżeń żeglarskich, przedsiębranych celem oznaczenia długości i szerokości geograficznych; tak się nazywa z przyczyny, że główną część jego stanowi wycinek kołowy o 60°, będący zatem

6- tą częścią całego okręgu koła, podobnie jak oktans, którego miejsce to narzędzie zastąpiło, przedstawiał ósmą część koła. Brzeg sextansu podzielony jest na 120 części równych, z których każda wazy pół stopnia, lecz jest oznaczona jako cały stopień z przyczyny, że narzędzie wskazuje na podziałce połowy kątów za pomocą niego mierzonych. Sextans opatrzony jest alidadą z nonijuszem, za pomocą którego kąty można oznaczać z dokładnością do jednej minuty, co w największej liczbie przypadków jest dostatecznem. Alidada obraca się około środka narzędzia i na jednym jej końcu osadzone jest zwierciadło większe zupełne, osadzone prostopadle do płaszczyzny wycinka, i przecnodzące przez środek tego ostatniego. Drugie mniejsze zwierciadło umocowane jest w kierunku promienia prawego na samym wycinku, prostopadle do jego płaszczyzny, w ten sposób, że położenie jego jest równoległe do pierwszego zwierciadła wtedy, gdy alidada wskazuje zero na podzfałce; zwierciadło mniejsze jest niezupełne, to jest podłożone amalgamą tylko w połowie bliższej wycinka. W kierunku promienia lewego wycinka znajduje się mała luneta; prócz tego między zwierciadłami ustawiają szkiełka kolorowe, używane w razie obserwacyi przedmiotów światłem swojem oko razić mogących. Dla oznaczenia odległości kątowej dwóch ciał niebieskich, na jedno z nich patrzy się przez cześć przezroczystą zwierciadła mniejszego; następnie, utrzymując narzędzie w płaszczyźnie ciał obserwowanych, porusza się alidadę która wprawia w ruch zwierciadło większe, natenczas nadejdzie chwila, w której, w skutek podwójnego odbicia, obraz drugiego ciała niebieskiego ukaże się w części podłożnej zwierciadła mniejszego; kiedy obraz ten sprowadzony zostanie w zetknięcie z ciałem wi-