page0374

366

Sfragistyka polska

nia szeroko u dołu rozpostarte i artystycznie wyginane, wszakże na pieczęciach mniejszych tego króla powtarza się jeszcze Piastowski kształt orła. Władysław Warneńczyk używał orła podobnejże postaci jak za Jagiełły, lecz z barkami w połowie poziomo rozciągniętemi, a od połowy pionowo aż do wysokości głowy siegającemi; zresztą rysunek jego artystyczny więcej go jeszcze wysmu-klejszym przedstawia, niż za czasów poprzednika. Orzeł Kazimierza Jagiellończyka jest takisam jak za Jagiełły, a następni z tegoż rodu królowie mieli na pieczęciach orła takiego jak Warneńczyk. Za króla Stefana orzeł miał skrzydła w wachlarz rozłożone, tak że pierwsza lotka skrajna prawie pionowo wznosiła się w górę, a odtąd do najpóźniejszych lat ciągle takiż kształt orła powtarza się na pieczęciach. Niektórzy z Piastów szląskich używali orła z przepaską przez skrzydła i przez piersi, w ogólności jednak orzeł ich miewał teżsame rysy i odmiany jak na pieczęciach im współczesnych królów i książąt polskich. Najdawniejszymi znakami heraldycznemi w Polsce, był: gryf, lew i orzeł; pierwszego jednak z czasem oprócz książąt mazowieckich zarzucono, łecz lew i orzeł długo z sobą ścierały się. Na niektórych pieczęciach Leszka Białego widzimy pół orła a pół lwa grzbietami do siebie obróconych, herb który i na najdawniejszych polskich monetach znajduje się. Przemysław I lwa, Przemysław II orła używał. Młodsza linija Piastów, z której Władysław Łokietek pochodził, ma podobnież złączonego lwa z orłem. Kazimierz Wielki tenżesam herb zatrzymał. Wszarze Łokietek, tak jak Przemysław II, przyjął już orła ostatecznie za herb państwa całego, a jak napis na jego majestatycznej pieczęci reddidit ipse... riclricia signa polonis przekonywa że dawniejsze tylko godło powrócił. Kazimierz Wielki umieszczał go także na pieczęciach w wielkiem polu. Za Jadwigi tarcze na dwoje przedzielone, i od anioła utrzymywane, a za Władysława Jagiełły przedzielone na czworo weszły w użycie. Co do krzeseł tronowych najdawniejszy kształt na pieczęciach widzimy na pieczęci Grzymisławy; jestto ławka czyli sofa niska z podnóżkiem bez poręczy' i zaplecza. Sofa tronowa na pieczęci majestatowej króla Przemysława ma niskie zaplecze, które do pasa osoby siedzącej medosięga, a ścianka jej przednia ozdobiona jest pioitowem rowkowaniem i zwojami niby Jonickiemi po rogach. Tron Wacława czeskiego ma już dodane wysokie zaplecze. Władysław Łokietek ma znowu sofę dwułucznemi zasłonami ozdobioną, bez zaplecza i poręczy, a Kazimierza Wielkiego sofa również bez zaplecza i bez poręczy, jest w podobnymże stylu ozdobniej jeszcze przybrana. Krzesło tronowe Ludwika ma już i poręcz i plecy, nad głowę sięgające; nako-niec trony Jadwigi i dwóch Władysławów" są piękne w stylu ostrołukowym z bogatemi ozdobami, mają oraz nietylko poręcze i zaplecza, ale i nadgłowia strojne nadzwyczaj i wyniosłe. Do najwytworniejszych tego rodzaju należy tron na pieczęci majestatycznej Jadwigi. Przedstawia ona wspaniały w stylu ostrołukowym tron z licznemi iglastemi wieżyczkami, kolumnami, łukami, a nadewszystko pięknym portykiem nad nim. Na wyniosłem miejscu siedzi królowa z koroną na głowie, w prawej ręce trzyma jabłko, w lewej berło, po obu bokach małe tarcze z herbami familijnemi, a u dołu pod stopami większa z herbem pół lwa i pół orła, napis naokoło gotyckiemi głoskami w obwóciKach perłowych. Pieczęć majestatyczna Jagiełły pod wzglęuem sztuki jest najpiękniejszą; przedstawia króla w całej figurze siedzącego na tronie w koronie na głowie, twarz ściągła z wąsami bez brody, włosy długie, z berłem w lewej z jabłkiem w prawej ręce, w płaszczu bogato wyszywanym i na szyi spiętym. Nad mm wznosi się portyk w kształtnem ostrołukowym stylu, pole pieczęci okryte oponą w orły wyszywaną, którą po bokach dwie figury utrzymują. Naokoło