page0377

369

Shakespeare

drugą osobę z dziewięciu, którym wolno było dawać ze sw'emi truppam. przedstawienia w nowym teatrze Globe. Inne jeszcze dokumenta dowodzą, że Shakespeare musiał pod względem majątkowym stać bardzo dobrze. Roku 1596 nabył Newplace, najlepszy dom w Stratford, a 1605 r. wziął za opłatą 480 funtów szterlingów połowę dzierżawy dziesięcin w temże mieście, dokąd przeniósł się zupełnie około r. 1619 i gdzie zmarł d. 93 Kwietnia 1616 r., licząc 59 lat wieku. Zona i dwie córki przeżyły go; wszakże potomstwo jego już w długiem pokoleniu wymarło. W kościele stratfordskim wzniesiono mu skromny pomnik z posągiem; piękniejszy zaś i trwalszy r. 1693 wydaniem zebranych jego utworów. Liczba tych dzieł i kolej ich następstwa niemało zadały pracy krytyce. Pierwsza owa edycyja, wydana przez dwóch przyjaciół poety, He-minge’a i Condella, obejmuje w jednym tomie in folio te same 37 sztuk, które dzi i jeszcze mieszczą się we wszystkich wydaniach. Niektórym z nich odmawiano autentyczności, natomiast chciano Shakespeare’owi przypisać inne z owej epoki dramata wydane bezimiennie. Ze wspomnionych 37 sztuk nie uznawano mianowicie Tyła Andronika, lubo Meres wymienia ten dramat już w swoim spisie z r. 1598 jako utwór Shakespearea; dalej Pery kiesa, pierwszej części Henryka VI, St,eevcns nawet Kumedyi obłędów. Motywa jednak tak w ogóle są błahe, że trudno przypuścić, żeby Shakespeare nie był i tych sztuk autorem, bo mniejsza jakoby wartość niektórych z pomiędzy nich, chociażby nawet zasadzała się nie na samej tylko imaginacyi krytyka, nie może w tym względzie być stanowczą. Przeciwnie Shakespeare miał napisać kilka dramatów, słabszych wprawdzie od jego sztuk autentycznych, które atoli uchodzić mogą za utwory jego młodości; i tak np. Tieck i (Jlrici przypisują, mu: The London pro-digal, Thomas Cromwell, A fragedy in Yorkshire, Edward III. Arden of Fe-mrsham, Sir John Oldcastle, The merry devil of Edmonton, Locrin i Mer Uri s birfh. Przecie/, powody przemawiające za autentycznością tych dramatów, rzadko kiedy dowodzą więcej nad podobieństwo, że Shakespeare mógł być ich autorem, gdy tymczasem krytycy angielscy jednomyślnie są tej autentyczności odmawiali. Niemniej trudną jest kwestyja o kolei, w jakiej Shakespeare stworzył swoje dramata, bo nawet najdokładniejsze badania Steevens’a, Malone’a, Drake’a, Tieeka i innych nie zdołały w tej mierze rozjaśnić wszystkich wątpliwości. Idąc za świadectwem Meresa, wiemy tylko z pewnością, że The gentlemen of Verona, The comedy of errors, Love's labours lost, Loves's la-bours won (znane także pod tytułem: AWs weli that ends weil), Midsummer mghtis dream, The merchant of Venice, Richard II, Richard III, Henry IV, King John, Titus Andronicus i Romeo and Juliet pisane były przed r. 1596. Oprócz tego istnieją edycyje Ryszarda II, Ryszarda III i Romea i Julii z roku 1597: Henryka IV i Straconych trudów miłosnych z r. 1598; Ty ta Andronika, Henryka V, Kupca weneckiego, Snu nocy letniej i Wiele hałasu o nic z r. 1600; Wesołych kobiet windsorskich z r. 1609; Hamleta z r. 1603; króla Leara i Peryhlesa z r. 1609; Troiła i Kressydy z r. 1609. Co do epoki napisania tych sztuk, ograniczyć się musimy na samych tylko przypuszczeniach, Shakespeare już za życia doznał uznania swych zasług, czego dowodzą mianowicie napaści innych poetów dramatycznych około r. 1599 i później, zazdrosnych o jego sławę. Meres już go r. 1598 nazywa najlepszym poetą angielskim w komedyi i tragedyi, a świadectwa wszystkich współczesnych i najbliższych następców Shakespeare’a wyrażają się o nim z najwickszemi pochwałami. To też po pierwszej edycyi jego dzieł, już w 1639 r. nastąpiła druga, a r. 1644

ENOYKLOCBDYJA TOM XXIII.    0,4