page0970

962

Sardyńskle królestwo

wyborczego; deputowanym sabaudzkim wolno było przy obradach posługiwać się językiem francuzkim. Inicyjatywę czyli przedłożenie wniosków do praw, posiada zarówno król jak i obie izby. Pobór i wysokość podatków ustanawia izba deputowanych, a król takowe zatwierdza. Król zwołuje izby corocznie i ma prawo odroczyć je lub rozwiązać, winien jednak we trzy miesiące po rozwiązaniu, nowy zwołać parlament. Sardynija posiada ordery: Zwiastowania Maryi (DeW annunziata) ustanowiony r. 1362 (sardyński od r. 1720), order ś. Maurycego i Łazarza, ustanowiony r. 1434 a wznowiony r. 1572, order wojskowy od r. 1815 i order cywilny {real ordine dmie di Sawja) od 1831 r.; nadto krzyż wierności, ustanowiony w r. 1814. — Dzieje. Pierwotną dziedziną królów sardyńskich, a dziś włoskich, była Sabaudyja (ob.). Przebiegłości swej, winien był książę sabaudzki Wiktor Amadeusz pozyskanie wyspy Sycylii z tytułem królewskim, w czasie zawarcia traktatu utrechtskiego, gdy Sar-dyniję (wyspę) oddano Austryi. W skutek następnych powikłań, nowy król, party zarazem przez Austryję, Francyję i Angliję, zgodzić się musiał na zamianę Sycylii na Sardyniję; traktat tedy d. 24 Sierpnia 1720 r. łączący w jedne całość wyspę Sardyniję z Sabaudyja, zawiązkiem był przyszłej monarchii sardyńskiej. Syn Wiktora Amadeusza, zmarłego w wiezieniu r. 1732, Karol Emanuel III (od r. 1730—73) zręczniej jeszcze umiał korzystać z rozdwojeń możniejszych władzców. Jako sprzymierzeniec Francyi i Hiszpanii przeciw Austryi, pozyskał okręgi Tortona i Novara w pokoju wiedeńskim r. 1735, a traktatem w Worms r. 1743 jako sprzymierzeniec Austryi, hrabstwo Anghie-ra . ziemie Vigevano i Pawii. Król ten nadał krajowi kodex (Corpus Carolinum) r. 1770 i wobec władzy papiezkiej umiał zachować swą niepodległość w sprawach duchownych. Ciężkie klęski dotknęły następców jego. Wiktor Amadeusz III (od r. 1773—96) wciągnięty do koalicyi przeciwko rewolucyjnej Francyi, stracił w r. 1792 Sabaudyję i Nizze, a w r. 1796, po mężnej obronie na czele 50,000 armii zwerbowanej z pomocą papiezką i angielską, ukorzony został przez Bonapartego. Syn jego Karol Emanuel IV (od r. 1796—1802), mimo sojuszu z Frnncyją, zmuszony został do zrzeczenia się swych krajów na lądzie stałym, które w r. 1798 na rzecz Francyi zajętemi zostały. Udawszy się na wyspę Sardyniję, protestował tu r. 1799 przeciw temu zagarnięciu. Atoli zwycięztwo pod Marengo wcieliło Piemont do Francyi (dekretem d. 11 Września 1802 r.), przy której kraj ten pozostał aż do upadku cesarstwa Napoleona I. Karol Emanuel złożywszy koronę w r. 1802, wstąpił do zakonu jezuitów. Po nim objął rządy brat jego Wiktor Emanuel I, który d. 20 Maja 1844 r. odbył wjazd do Turynu. Kongres wiedeński zwrócił mu wszystkie jego kraje, z dodatkiem Genui i rządów opiekuńczych nad księztwem Monaco, za ustąpienie drobnych cząstek Genewie. Razem z Wiktorem Emanuelem, wróciły wszystkie zastarzałe nadużycia rządu. Kroiowa wraz ze szlachtą i wyższem duchowieństwem opanowali króla, usiłowali wprowadzić jezuitów i kraj obciążyć podatkami. Działaniem tern, ułatwili tylko wstęp do kraju związkowi Carbonari’ch (ob.) po całym rozgałęzionemu półwyspie, a któremu prócz części wojska i szlachty hołdował zrazu i domniemany następca, Karol Albert (ob.). Powstanie wojskowe wybuchłe w Marcu r. 1821 w Alessandryi,. Fossano i Tortona, były sygnałem rewolucyi piemonckiej, która przyjąwszy i ogłosiwszy konstytucyję hiszpańską, zwołała juntę. Wiktor Emanuel złożył koronę na rzecz brata swego Karola Felixa, będącego wModenie, w>kutek czego powstańcy skłonili Karola Alberta do objęcia rządów i zaprzysiężenia