page0972

964

Sardyuskie królestwo

8 Maja i utworzono ministeryjum postępowe, wktórem zasiadł Gioberti. Po odwrocie króla, ustąpiło ono miejsca umiarkowańszemu Revel-Pinelii. Mimo pośrednictwa anglo-francuzkiego, demokraci i Gioberti przyszli znów do władzy (do Lutego r. 1849} a wojna na nowo się rozpoczęła. Ąle i teraz nieszczęśliwie się zakończyła klęskami pod Mortara i Novara (2l i 23 Marca roku 1849). Karol Albert zrozpaczony i niekarnością wojska oburzony, złożył koronę do rąk i na rzecz syna swego Wiktora Emanuela II i usunął się do Oporto w Portugalii, gdzie zmarł w^r d. 28 Lipca t. r. Nowy król zawarł z Austryją pokój d. 6 Sierpnia w Medyjolanie, zapłacił Austryi 75 milijonów franków, zachował granice swych państw i wyjednał amnestyję dla Lombar-do-Wenetów, którzy walczyli pod jego chorągwią. Wiktor Emanuel wiernie dotrzymał przyrzeczeń swoich i uszanował instytucye konstytucyjne, mimo knowań wewnętrznych absolutystyczno-klerykalnych i wpływów zewnętrznej reakcyi, mianowicie wstrętnej tym instytucyjom Austryi. Liberalne eiiniste-ryum pod Pinelli’m i d’Azeglio, starało się zagoić zadane krajowi rany, nie bez ciężkich dla kraju ofiar. Rozwiązanie parlamentu w Listopadzie r. 1849 ukazało znakomitą większość umiarkowanych, równie silną do odparcia oppozycyi reakcyjonistów jak i radykalistów. Newy minister sprawiedliwości Siccardi usunął sądy i przywileje duchowieństwa, zaprowadził zupełną tolerancyję mianowicie względem protestantów, i środkami prawnemi złamał opór arcybiskupa Turynu Franzoni’ego, mimo protestecyi Rzymu. Jednocześnie skassowa-no wszelkie prerogatywy tchnące feudalizmem, zreorganizowano armiję, a minister skarbu Cavour przerobił taryfę celną w^r duchu wtolnego handlu i ze wszystkiemi prawie państwami europejsltiemi traktaty handlowe pozawierał. Mimo nacisku absolutnej i zwycięzkiej zewsząd reakcyi, umiała Sardynija zachować stale nietykalność swej ustawy i wytrwać na raz obranej drodze postępu. Niesnaski chwilowe w izbie w r. 1852 spowodowały usuniecie się kilku ministrów a mianowicie Cayou^a i wstąpienie natomiast d’Azeglia do gabinetu. Agitacyja duchowieństwa przeciwko prawom Siccardi’ego, powiększyła się i wciągnęła w swe sidła Rzym, Austryje i Bonapartystowską już Francyje. Zaprowadzeni małżeństwa cywilnego, rozdrażniło jeszcze bardziej księży, którzy walką prassy, ambony i konfessyjonału chcieli przeciwników pokonać. Ale i stronnictwu liberalne nie zasypiało sprawy i mimo to ministerstwo nie czując się na siłach podało sic do dymissyi. Wszakże z przesilenia owego wyszedł znów gabinet liberalny pod przewodnictwem Cavour’a ^w^r Listopadzie r. 1852). Konfiskata austryjacka dóbr Lombardo-wenetów, którzy zostali obywatelami sardyńskimi wywołała protestacyję Sardynii, która także muszoną była uśmierzyć rozruchy klerykalne w dolinie Aosta roku 1854 wybuchłe. Lecz wszystkie te zatargi ucichły za wybuchnięciem wojny wschodniej. Anglija i Francyja złączone przymierzem dla bronienia Turcyi, żądały aby Sardynija połączyła się z niemi. Gabinet turyński skwapliw ie przystał na to. Sardynija uważana przez dwory europejskie jako państwo rewolucyjne odzyskiwała zachwiane znaczenie, armija pragnęła zatrzeć wrażenie klęski podNowar-rą. Hr. Cavour pierwszy poznał korzyści jakie Piemontowi sojusz ten mógł przynieść. Król zezwolił a 15,000 Sardyńczyków, następnie zaś jeszcze 10,000 popłynęło do Krymu i walczyło pod dowództwem generała Lamarmora. Zawarcie pokoju nastąpiło, a warunki układał kongres paryzki, na którym Sardynija mając pełnomocnikiem swym hr. Cavour, ważne zyskiwała stanowisko. Zręczny dyplomata umiał nakłonić pełnomocników państw zachodnich do po-