page0969

Sardyńskle królestwo    96i

Vk 1,739 obcych. Założono w r. 1844 i 47 banki w Genui i Turynie, połączono r. 1850 w jeden bank narodowy i zarazem wprowadzono w użycie miary i wagi francuzkie. Od r. 1850 zawarto także wiele traktatów handlowych, żeglugi, celnych i pocztowych i zaprowadzono reformę taryfy, które w dwójnasób niemal dochody państwa przysporzyły. Finanse z powodu wypadków politycznych ostatnich lat 20 wielorakim ulegały zmianom. Około r. 1840 dług państwa nie przenosił 87 milijonów lirę czyli franków; wydatki i dochody, w tajemnicy utrzymane, wynosić mogły około 80 milijonów franków. Budżet na r. 1852 oznaczał wysokość dochodów na 10iy₂ milijonów, wydatków na milijonów; budżet 1853 roku dochody na 109 milijonów, wydatki na 151 milijonów franków; w dniu 1 Stycznia 1853 r. dług wynosił przeszło 527 milijonów franków. Do zaprowadzenia równowagi w finansach, rząd nie szczędził zabiegów i pracy, lubo osiągnięcie tego celu zwolna tylko mogło mieć miejsce, zwłaszcza po dotkliwych klęskach jakie wówczas doznał rząd sardyń-ski; wszakże pomyślne wypadki ostatnich działań wojennych, mimo utraty Sa-baudyi i Nizzy, znacznie skarb państwa pokrzepiły wielkiemi nabytkami z innej dokonanemi strony £ob. Wiochy). Administracyjnie ląd stały Sardynii (Stali di terra ferma), rozdzielony został w r. 1851 na 11 intendentur generalnych, jako to: Turyn, Alessandria, Coni, Ivrea, Novara, Vercelli, Genua, Nizza i Sa-vona, Chambery i Annecy (Sabaudyja), które znów rozpadały się na 39 prowin-eyj. Dołączając do tego 3 intendentury wyspy (ob. Sardynija), zawierające w sobie 11 prowincyj, liczyło całe państwo 14 większych a 50 mniejszych •okręgów administracyjnych. Militarnie rozdzielone było państwo na 5 dywizyj: Turyn, Alessandria, Chambery, Genua i Cagliari; na czele każdej stał generał. Sardyńskie państwo, z położenia swego naturalną niejako tworząc twierdzę, silnym mianowicie wałem od strony Francyi odgrodzoną, było oddawna państwem najbardziej z włoskich militarnem, a ludność jego ożywia duch wojowniczy. W r. 1853 arrnija na stopie pokojowej liczyła 30 generałów, 3,077 oficerów, 44,601 żołnierzy, razem 47,703 ludzi i 7,436 koni; postawiona na stopie wojennej, dojść mogła cyfry 150,000 ludzi. Pobór odbywa się przez losowanie, oprócz na wyspie, gdzie istnieje milicyja miejscowa. Służba wojskowa oznaczoną jest na lat 16. Marynarka w r. 1853 obejmowała 4 fregaty żaglowe i 4 parowe, 4 korwetty, 1 bryg, 2 brygantyny, 6 parostatków i t. d., w ogóle 40 statków wojennych z 900 działami; służba flotty składała się z 2,860 ludzi, między którymi 1 vice-admirał, 2 admirałów korwettowych, 7 kapitanów okrętu i 6 kapitanów korwetty. Departamentami marynarki były: Genua, Viilafranca i Cagliari; w Genui rezydował kommendant generalny; tu jest szkolą głuwna marynarki i port, zwykła flotty stacyja. Do r. 1848 władza króla była nieograniczoną; na wyspie tylko istniały dawne stany krajowe, a w Genueńskiem do nałożenia nowych podatków, potrzebnem było pozwolenie miejskich koliegijów okręgowych. W skutek dopiero ogólnych ruchów i dążności włoskich, Karol Albert nadał monarchii ustawę konstytucyjną w d. 4 Marca 1848 r. Ustawa ta uznając religiję katolicką za wiarę państwa, zupełną innym wyznaniom daje toierancyję, poręcza prawo wolności osobistej, wolności prassy i zastrzega dla korony wyłączną władzę wykonawczą pod odpowiedzialnością ministrów. Władzę prawodawczą dzieli król wraz z parlamentem, złożonym z dwóch izb, senatu i deputowanych. Do senatu powołuje król członków dożywotnich w nieoznaczonej liczbie; należą doń z prawa i książęta krwi królewskiej; senat jest zarazem najwyższym sądem, nawet w razach skarg izb na ministrów. Członków izby deputowanych obiera lud na lat 5 wedle prawa

KKCYKLOPEDYJA TOM XXII.

61