page0968

960    Sardyńskie królestwo

ubogą. Górnictwo na lepszej wprawdzie stoi stopie, niż w' innych stronach Włoch, ale nie pokrywa w zupełności potrzeby wewnętrznej, z wyjątkiem niektórych metali. Kopalnie srebra w Pessey w Sabaudyi, dają rocznie zaledwie 1800 grzywien; najcelniejszemi są wyzyski ołowiu i żelaza w Sabaudyi i Piemoncie. Węgli kamiennych w Sabaudyi i na wybrzeżach liguryjskich, wykopano w ciągu lat kilu ostatnich, przeszło 200,000 centnarów. W Sabaudyi, nadto w prowincyjach Aosta, Genui i Turynie znakomite są łomy marmuru, łom alabastru, mnóstwo łupku i kamieni budowlanych. Sól kamienną dobywają w Moutiers (w prow incyi sabaudzkiej Tarantaise); jedna salina tamże daje rocznie przeszło 20,000 centnarów soli. . Kultura techniczna w kilku tylko kwitnie miastach, np. w Genui. Najbardziej zaniedbaną z gałęzi przemysłowych jest wyrób płótna i gdy len i konopie stanowią przedmiot wywozu, to płótno, żagle i liny okrętowe są natomiast artykułami przywozowemi. W rękodzielnictwie atoli wełnianem przerabia się nietylko surowy produkt krajowy, ale i znaczne partyje dowozu; jednakże mniej dostarcza się cienkich jak grubych wyrobów, wywożonych do Lewantu (z Genueńskiego), wprowadzając natomiast towar cieńszy w wartości około 12 inilijonów franków. Przemysł bawełniany wielce wzrósł ostatniemi czasy, chociaż dowóz towarów bawełnianych z Anglii, Szwajcaryi i Austryi obliczono jeszcze na 20 milijonów franków. Dow^róz towarów^r z cieńszego metalu wynosi przeszło 1 % milijona lirę. Do lepszych należą tutejsze garncarnie i huty szkła: w XVII stuleciu rów^rnały się one weneckim. Fabryki koralu w Genui dają poszukiwane i za granicą wyroby. Rękodzielnie skórzane mierny dają wyrób; słyną jednak rękawiczki genueńskie i wyprawne skóry turyńskie, oraz pergamin tamże. Fabryki mydła i wosku do najznaczniejszych należą w całych Włoszech, zaspakajając po części i potrzeby reszty Włoch. Liczne papiernie (przeszło 100) dają produkt wyborowy, który w w^rartości 3 milijonów lirę wywożony bywa i za granicę. Plantatorowie oliw'ni wytłaczają na prostych prassach znaczne partyje oliwy. Najznaczniejsze rafineryje cukru są w Turynie, Genui i Carignano; w pierwszych dwóch miastach znaczne także fabryki czekolady. Warstaty okrętowe są w Genui, Nicei, Rapallo i po innych miastach nadbrzeżnych. Lubo ląd stały sardyński graniczy z Francyją i Szwajcaryją, jednakże potężne massy gór między temi krajami leżące i szczupłość potrzeb górali, nie dozwalają rozwunąc się należycie wzajemnym stosunkom handlowym tych krajów. Handel lądowy szuka zwykle pośrednictwa portów morskich w Genui, Nicei, Savona, Oneglia, Chiavari i Spezia. Głównemi ruchu wewnętrznego targowiskami prócz Genui (ogniska handlu zewnętrznego) są: Turyn, Alessandria, dalej Novara, Susa i Chambery (przed wcieleniem do Francyi). Drogi bite przez góry schodzą się w^r Turynie i Genui. Budowa kolei żelaznych większe tu przybrała rozmiary niż w innych częściach Włoch. Już w r. 1840 rozpoczęto kolej z Genui do granicy piemonckiej, r. 1852 otwarto kolej z Turynu do Genui przez Asti, Ales-sandryję i Novi, do której przytyka wiele bocznych; dalej kolej południową do Sacigliano, kolej do Suzy i Novary; dziś połączony jest Turyn kolejami z Me-dyjolanem i Florencyją, a kolej ku Francyi wywołuje wśród gór olbrzymie roboty tunelów. Telegraficznie połączony jest Turyn z całemi Włochami i Fran-cyją; w r. 1854 założono także liniję telegraficzuą podmorską ze Spezia przez Korsykę do Caglian. W r. 1853 miała Sardynija 3,305 okrętów handlowych, o ciężarze 167,201 tonów i 27,592 majtków i rzemieślników; dziś liczba ta znacznie się powiększyła. W r. 1850 zawinęło do wolnego portu Genui 7,323 okrętów' z 515,199 tonami ciężaru; z tych liczby było 5,584 sardyńskich,