page0948

940

Sapieha

gust III wyniósłszy Sapiehę na kanclerza W- Litewskiego 1735 roku, znalazł w nim dzielnego i pilnego ministra, który umiał utrzymywać jego powagę, zachęcać do zgody, uspakajać Rzeczpospolitą. Odtąd nie opuszczał żadnego sejmu, żadnej rady senatu w Warszawie i Wschowie, czynny i dbały o dobro państwa dawał najlepsze rady w sprawach zewnętrznych i wewnętrznych. Obstawał za prawami miast, niespracowany występował zawsze z wnioskami od tronu, zagajał i żegnał licznemi awojemi mowami sessyje prowincyjonalne nie tylko litewskie ale i wielkopolskie. Odpowiadał deputatom trybunalskim i posłom wojskowym. Za jego staraniem 1741 r. akademija wileńska utrzymała się przy dawnych swoich prawach i prerogatywach. Wśród tylu prac publicznych, Sapieha znalazł jeszcze czas do na pisania wie! u dzieł literackich i historycznych, które pod obcem nazwiskiem drukował. Zajmując się z upodobania piśmiennictwem, w Kodniu majętności swojej zebrał bibliotekę złożoną po większej części z dzieł krajowych. Bibliotekę tę w późniejszym czasie Ale-xander Sapieha podarował towarzystwu warszawskiemu przyjaciół nauk. Umarł ten zacny i wielki kanclerz w Czarnobylu 5 Lipca 1751 roku. Dzieła przez niego z druku wydane są: 1) Fundatio infułatne praeposilurae Kodnen-&is₉ (Zamość, 1717, in folio). Jest. to opis wyjednanej przez niego u papieża fnndacyi infułacyi Kodeńskiej. 2) Adnotationes historicae de origine, anti-ąuilate ordinis aquilae albae, (Kolonia. 1730, w 4-ce) z rycinami, tłomaczo-ne na język polski przez Adama Chodkiewicza, druk. w Warszawie 1730 roku. W bibliotece zaś Załuskich znajdowało się i francuzkie tłómaczenie tego dzieła w rękopismie. W niern autor wyprowadzając historyję orderu orła białego od. Lecha, prawdę z fałszem pomieszał. 3) Historyja rewolucyj zaszłych w Rzeczypospolitej Rzymskiej, przekład z francuzkiego dzieło Vertota, (Warszawa, 1736, in folio). 4) Monumentu antiyuitatum Marianarum in imanine vefus-tissima, (bez miejsca druku, in folio, 1721).    2 części, tłómaczenie tego dzieła

wydał Stawski, (Warszawa, 1723). Jest to historyja obrazu cudownego N. M. Panny w Kodniu. 5) Swada Polska (Lublin, 1745i łacińska, (tamże 1747, 2 tomy, in folio), wydar.a pcd nazwiskiem Danejkowicza Ostrowskiego (ob.). Według Bentkowskiego (Hist. Lit. I p. 6641 pierwsze wydanie Swady Danejkowicza wyszło w Kaliszu 1684 roku, coby służyło za dowód, że i drugie jest dziełem autora na tytule położonego, lecz gdy pierwszego nigdzie po największych bibliotekach dotąd nie odkryto, a w drugiem żadnego o pierw-szem nie ma śladu, współcześni zaś jednozgodnie przyznają Sapieże możemy więc im dać wiarę. Są to w'zory wymowy kaznodziejskiej i sejmowej, w^rzory pisania listów, wzory stylu i t. d. Cśm części jest tej Swady. Nie miałaby ona żadnej wartości, gdyby w istocie za wzory stylu służyła, makaronizmów jest tam wiele a rzeczywistej piękności mało. Ale Sapieha w- Swadzie przechował nam zabytki dawnej literatury, ważne pod względem historycznym listy rozmaitych osób, kazania pogrzebowe, w których moc szczegółów genealogicznych i biograficznych, celno mów na różne narodowa uroczystości, na wesela, chrzty i t. p. 6) Tabula genealosica domus Sapieharnm, (1732, in folio). 7) Dominu Palatii Reginae lihertas seu familiare anucorum colloyuium de stat.u liberfatibus et juribus Regni et Respublicae Poloniarum, wydane pod przybranem nazwiskiem Eneasza Maskarynusa Anglika. Polskie tłómaczenie tego dzieła wydał Dębiński. 8) Wiadomość o ozdobach obrazu N. M. Panny Kodeńskiej, (Sandomierz, 1724, w 8-ce).    9) Obserwacyje o elekcy-

jach królów polskich, (1743, w 12-ce). — Sapieha (Kazimierz Nestor), syn jedyny Jana w'ojewodzica Mścisławskiego. Urodził się w roku 1750. Wy-