page0973

Sardyńskie królestwo    965

ruszenia kwestyi włoskiej. Hr. Walewski zwrócił uwagę kongresu na wyjątkowy stan posiadłości papiezkich, od r. 1849 zajmowanych przez wojska austro-francuzkie. Hr. Caovur wystosował dwie noty do pełnomocników Anglii i Francyi, w jednej przedstawiał potrzebę sekularyzowania legaeyj pod zwierzchnictwem papieża, w drugiej wykazywał zgubną przewagę Austryi na półwyspie. Obie sprawiły niezmierne wrażenie we Włoszech, zwłaszcza gdy Anglija i Francyja odwołały posłów z Neapolu z powodu, iż król Ferdynand II odrzucił przedstawienia tych państw, doradzające zmiany systemu urzędowego. Wkrótce jednak sprawa Włoska poszła w zapomnienie. Pomimo to minister włoski skleił przymierze pomiędzy Francyją aSardyniją; małżeństwo księcia Napoleona z najstarszą córką Wiktora Emanuela związek ten umocniło. Napoleon III zobowiązał się bronie Piemontu przeciwko napaściom Austryi. Przemówienie nowo-roczne cesarza francuzkiego do posła Austryjackiego okazało jawnie nieprzyjazne usposobienie Francyi. Gabinet wiedeński przewidując zdawna wypadki, wysłał natychmiast posiłki do Włoch i zgromadził znaczne siły nad Ticinem. Z całych Włoch ochotnicy ubiegali się pod chorągwie sardyńskie. Anglija w porozumieniu z Prusami zaczęła pośredniczyć; lecz hr. Ca-vour wystąpił z żądaniem uchylenia traktatów zawartych między Austryją a Neapolem i drobnemi księztwami włoskiemi. Lord Cowley, ambasador angielski w Paryżu, wysłany do cesarza Franciszka Józefa w celu wyjednania ustępstw, lecz minister austryacki hr. Buol, odrzucił wszelkie przedstawienia pragnąc sprawę rozstrzygnąć orężem. Wtem Rossya wystąpiła z propozycyjami kongresu, lecz z jednej strony Austryją żądała wyłączenia Sardynii z kongresu, z drugiej hr. Cavour narad mających się odbywać na podstawie traktatu wiedeńskiego. Gabinet Austryjacki chcąc odrazu przeciąć zawikłania dyplomatyczne, wysłał nagle ultimatum żądając, ażeby Piemont rozbroił się w trzech dniach i grożąc wojną. Sardynija 25 Kwietnia żądania te odrzuciła, a w d. 29 t. m., generał Giulay na czele 150,000 wojska przeszedł Ticino. Armija Sar-dyńska cofnęła się za obronne linije Dora Baltei i pod zasłoną dział Alessandryl. Tymczasem w^rojska francuzkie z jednej strony przebyły Alpy, z drugiej wylądowały w Genui. Wahanie się w⁷odza austryjackiego, dało czas połączenia się sprzymierzeńcom. Kampanija wypadła nieszczęśliwie dla austryjaków, ani jednej bitwy nie wygrali. Pobici w potyczkach pod Montebello, Palestro, zwyciężeni w w^ralnej bitwie pod Magenta, musieli opuścić Lombardyją i doznawszy jeszcze jednej klęski pod Melegnano cofnęli się za Adygę. Na pierwszy odgłos dział, Toskanija, Modena i Parma wydaliły swych książąt i ustanowiły rząd prowizoryczny w którym komissarze Sardyńscy przewodniczyli, austryjacy opuścili Romanije, gdzie także ogłoszono protektorat Sardyński. Tymczasem cesarz austryjacki po usunięciu niedołężnego Giulaya sam objął dowództwo i postanowił w stanowczej bitwie rozstrzygnąć losy Włoch. Armija austryjacka złożona z 200,000 ludzi przeszła w nocy Mincio, pragnąc niespodzianie zejść wroga. Siły francuzko-piemonckie wynosiły do 170,000; ale Napoleon wiedział o najściu austryjaków i czekał ich w bojowym szyku. Stoczono nadzwyczaj krwawą bitwę pod Solferino i Cavriana, którą Austryją opłaciła 21,000 zabitych i 7,000 jeńców, lubo i srzymierzonych legło 17,000 a 1,500 dostało się w niewolę. Po tej klęsce armija austryjacka szybko cofnęła się pod zasłonę czterech twierdz; sprzymierzeni otrzymawszy posiłki przez księcia Napoleona przyprowadzone, gotowali się do oblężenia Mantui i Verony. Flota francuzko-włoska opanowawszy parę wysp dalmackich miała atakować Wene—